Merkez Bankası’nın kağıt üzerindeki toplam rezervlerinde artış sürerken artan enerji fiyatlarının etkisi özellikle aralık-mart döneminde hissedilecek.
Türkiye’nin artan doğalgaz talebi ve fiyatlardaki yükselişe bağlı olarak BOTAŞ’ın öngörülenden fazla döviz ihtiyacını Merkez Bankası’nın (MB) karşılamak zorunda kalmasının, bankanın rezervlerindeki yükselişi sınırlaması bekleniyor.
MB’nin toplam rezervleri şu anda 125,4 milyar dolar ile 2015’ten beri en yüksek seviyelerine ulaştı. Swaplar hariç net rezerv ise hala eksi 35,2 milyar dolar seviyesinde.
Reuters’a bilgi veren bir yetkilinin konuyla ilgili değerlendirmeleri şöyle: “BOTAŞ’ın döviz alımlarının fazlalaşması ve daha çok artacak olması nedeniyle piyasayı bozmasının engellenmesi hedefleniyor. Kasım-mart arası ciddi döviz talebi olacak. Özellikle spot LNG siparişlerinin de büyük etkisi olacak.”
Bir başka kaynak bu talebin nasıl karşılanacağını şöyle açıkladı: “Hem BOTAŞ’ın bu dönem gaz fiyatlarındaki artış ve talebine bağlı olarak döviz ihtiyacı artıyor hem de döviz oldukça hareketli. Burada etkiyi aza indirmek için Merkez Bankası BOTAŞ’a yeniden döviz vermeye başladı. Çünkü BOTAŞ’ın talebi öngörülenden oldukça yüksek olacak. Ani gelen talepler zaten hassas olan dengeleri bozabiliyor. Bu dönem boyunca döviz talebini MB karşılar.”
Dünyada petrol ve doğalgaz fiyatlarında ciddi bir artış yaşanırken, BOTAŞ Türkiye’nin artan gaz talebini karşılamak için spot piyasadan ciddi miktarda LNG alıyor. Aynı zamanda yenilenmesi gereken doğalgaz kontratlarında alım fiyatlarının da artış göstermesi bekleniyor.
BOTAŞ, kasım-mart döneminde teslim edilmek üzere 19 kargo sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) almak istiyor.
MB rezerv değişimlerinde etkili olan enerji ithalatçısı KİT’lere döviz satışları 258 milyon dolar ile uzun bir aradan sonra ekimde yapıldı. Ekimde reeskont karşılığı döviz alımı ise 2,31 milyar dolarla rezervlere belirgin katkı sağladı. Yılın ilk 10 ayında reeskont kaynaklı rezerv katkısı 16,2 milyar dolara yükseldi.
MB en son Haziran 2021’de BOTAŞ’a 269 milyon dolar satışı yaptı. Böylece ilk 10 ayda toplam satış 527 milyon dolar oldu.
Bir bankanın döviz masası işlemcisi konuyla ilgili şunları söyledi: “BOTAŞ’tan ekimde piyasada likiditenin az olduğu bir anda gelen talebin piyasa yerine MB tarafından karşılandığını anlıyoruz. Hem artan enerji maliyetleri hem de döviz piyasasında likiditenin artık eskisi kadar iyi olmaması nedeniyle önümüzdeki dönemde TCMB’nin daha fazla BOTAŞ döviz alımını rezervlerden karşılaması çok yüksek olasılık. Reeskont dönüşlerinden aylık 2 milyar dolar civarında rezerv artışı görüyoruz. Geçtiğimiz dönemde BOTAŞ kaynaklı döviz ihtiyacının kış aylarında aylık 1 milyar doların üzerinde olduğunu da biliyoruz. Bunun belli bir miktarı ya da günün koşullarına göre gerekirse fazlası MB rezervlerinden karşılanma yöntemine kayabilir.”
Erdoğan’ın tarihi seviye vurgusu
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan bir süredir bankanın rezervlerinin tarihi rekora yeniden çıkaracağını söylüyor.
Kaynaklar, MB’nin son ZK ayarlamasının BOTAŞ’a verilen ve azalan rezervlerin seviyesinin korunmasına da katkısı olacağının altını çizdi.
MB eski başekonomisti Hakan Kara ise ZK ayarlamasının sadece brüt rezervleri yüksek gösterme adına yapıldığını savunmuştu.
MB verilerine göre enerji ithalatçısı Kamu İktisadi Teşebbüsleri’ne (KİT) döviz satışları 2014’ten 2020’ye kadar aylık bazen 1 milyar doları aşan tutarlarda kullanılmış, 2021’de ise bu kullanım belirgin azalmıştı.
MB ekim öncesi en son Haziran 2021’de 269 milyon dolar satış gerçekleştirmişti. Böylece ilk 10 ayda toplam satış 527 milyon dolar olmuştu. 2021’de azalan BOTAŞ talebi sonrası 2022’de yeniden artış piyasalar tarafından da bekleniyor.
Ekim ayında olduğu gibi dönem dönem sert TL hareketlerinin yaşandığı, likiditenin azaldığı dönemlerde bu tür döviz talepleri piyasa etkisinin çok belirgin olmasına neden olabiliyor. Bu nedenler piyasalarda da BOTAŞ talebinin bu kış MB tarafından 2021’den daha belirgin olacağına inanılıyor.
Merkez Bankası ve Hazine, Reuters’ın haberle ilgili sorusu üzerine bir değerlendirme yapmadı. Enerji Bakanlığı’na ise ulaşılamadı.
128 milyar dolar tartışmaları
Eski hazine ve maliye bakanı Berat Albayrak döneminde döviz kurlarındaki hızlı yükselişlerin dengelenmesi ve kurun belli bir seviyede tutulması için kamu bankaları üzerinden döviz satışı yapılması, Merkez Bankası rezervlerinde sert şekilde erimeye yol açtığı gerekçesiyle eleştirilmişti. Rezervlerdeki 128 milyar dolarlık eksilme muhalefet partileri tarafından sorgulanmaya başlanmış ve ‘128 milyar dolar nerede‘ kampanyası başlatılmıştı.
Muhalefet, iktidarı genel olarak seçimleri kazanabilmek adına MB’nin rezervlerini satmakla suçluyor.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın ise konu hakkında, “Salgında harcadık“, “Hazine’de duruyor” ve “Ekonominin aktörleri ve vatandaşımız arasında dolaşıma girmiş, yani yer değiştirmiş” gibi farklı açıklamaları bulunuyor.