Merkez Bankası (MB) yaklaşık 10 yıl önce başladığı TL zorunlu karşılıkların (ZK) döviz ve altın cinsi tutulabilmesine imkan tanıyan Rezerv Opsiyon Mekanizması’nı (ROM) sonlandırıyor.
MB bugün yabancı para (YP) zorunlu karşılık oranlarını tüm vade dilimlerinde 200 baz puan artırırken, TL zorunlu karşılıkların altın olarak tutulma imkanı üst limitini yüzde 10’a düşürdü. MB kalan yüzde 10 altın tutulabilme imkanının da kademeli sonlandırılacağını açıkladı. Banka böylece yakında 10 yıllık ROM sistemini de sona erdirecek. Sistem tamamlanınca TL ZK’lar da sadece TL cinsi tutulabilecek.
TL ZK’ların döviz cinsi tutulabilme imkanını 1 Ekim itibarıyla sıfırlamıştı.
Banka yaptığı ZK değişiklikleriyle rezervlerini de yaklaşık 4 milyar dolar artıracak. Ancak artacak unsur sadece MB’nin brüt rezervleriyle sınırlı. Zorunluk karşılık düzenlemelerinin net rezervlere bir etkisi bulunmuyor.
MB’nin toplam rezervi 29 Ekim ile biten haftada 123,8 milyar seviyesinde. Swap’lar dışarıda bırakıldığında ise toplam rezerv negatif bölgedeki seyrini sürdürüyor.
Rezervlere etki eden swap anlaşmalarında, iki ülke arasında arasında belirlenen tutarda bir para başka bir parayla değiştiriliyor. Değiştirilen ana paralar belirli bir süre sonunda geri veriliyor. Bu durumda da MB’nin döviz rezervi kağıt üstünde artmış olsa da bu, net rezerve yansımıyor.
Resmi Gazete’de ZK kararının yayınlanması ardından MB’den yapılan açıklamada ise şunlar dendi: “MB fiyat istikrarı temel amacı doğrultusunda, parasal aktarım mekanizmasının etkinliğinin artırılması için zorunlu karşılık düzenlemesinde değişikliğe gitmiştir.”
Bilkent Üniversitesi öğretim üyesi ve MB eski başekonomisti Hakan Kara ise değişikliğin sadece brüt rezervleri yüksek gösterme adına yapıldığı görüşünde.
Kara’nın Twitter üzerinden yaptığı değerlendirme şöyle: “Döviz cinsi yükümlülükler için zorunlu karşılıkların artırılmasının temel nedeni brüt rezervi yüksek göstermek. Bu artışla birlikte 2 hafta içinde TCMB brüt döviz rezervleri 128 milyar doları aşacak.“
128 milyar dolar tartışmaları
Eski hazine ve maliye bakanı Berat Albayrak döneminde döviz kurlarındaki hızlı yükselişlerin dengelenmesi ve kurun belli bir seviyede tutulması için kamu bankaları üzerinden döviz satışı yapılması, Merkez Bankası rezervlerinde sert şekilde erimeye yol açtığı gerekçesiyle eleştirilmişti. Rezervlerdeki 128 milyar dolarlık eksilme muhalefet partileri tarafından sorgulanmaya başlanmış ve ‘128 milyar dolar nerede‘ kampanyası başlatılmıştı.
Muhalefet, iktidarı genel olarak seçimleri kazanabilmek adına MB’nin rezervlerini satmakla suçluyor.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın ise konu hakkında ‘Salgında harcadık‘, ‘Hazine’de duruyor‘ ve ‘ekonominin aktörleri ve vatandaşımız arasında dolaşıma girmiş, yani yer değiştirmiş‘ gibi farklı açıklamaları bulunuyor.