AKP-MHP’nin ‘dezenformasyonla mücadele’ iddiasıyla Meclis’e gönderdiği kanun teklifinin ilk 14 maddesi kabul edildi.
‘Dezenformasyonla mücadele’ hedefi taşıdığı savunulan AKP ve MHP’nin hazırladığı yasa teklifiyle ‘yalan habere’ hapis cezası getirilirken, haber siteleri Basın Kanunu kapsamına alınıyor.
Gazeteciler, gazetecilik örgütleri ve muhalefetse iktidarın yasayla sansürü hedeflediğini belirtiyor. AKP ve MHP düzenlemeyle ‘ifade özgürlüğünün güvence altına alınacağını’ savunuyor.
Teklifin kabul edilen maddelerine göre, internet haber siteleri de süreli yayın tanımı kapsamına alınıyor.
İnternet haber sitesi, İletişim Başkanı, İletişim Başkanlığı, Basın Kartı Komisyonu, medya mensubu, enformasyon görevlisinin tanımı da düzenlemede yer buluyor.
İnternet haber sitelerinde, faaliyet gösterdiği iş yeri adresi, ticari unvanı, elektronik posta adresi, iletişim telefonu ve elektronik tebligat adresi, yer sağlayıcısının adı ve adresi, kendilerine ait internet ortamında kullanıcıların ana sayfadan doğrudan ulaşabileceği şekilde ve ‘iletişim’ başlığı altında bulundurulacak.(Diken notu: Bu maddeyle öngörülen söz konusu bilgilerin çoğu zaten internet haber sitelerinin ilgili kısımlarında mevcut.)
İnternet haber sitelerinde bir içeriğin ilk kez sunulmaya başlandığı tarih ve sonraki güncelleme tarihleri, her erişildiğinde değişmeyecek şekilde içeriğin üzerinde belirtilecek.
Basın duyurularının ve yargı organlarınca verilen yayın yasağı kararlarında beyanname artık başsavcılık yerine Basın İlan Kurumu’na verilecek.
Kayıt için verilen beyannamede elektronik tebligat adresi de gösterilecek.
Basın İlan Kurumu, sansüre uymayan haber sitelerini ‘ezecek’
Basın İlan Kurumu, yayın durdurma yaptırımına uymayan internet haber sitesinden iki hafta içinde karara uymasını veya ‘gerçeğe aykırı’ olduğu iddia edilen bilgilerin düzeltilmesini isteyecek.
İsteğin yerine getirilmemesi durumunda Basın İlan Kurumu, ‘internet haber sitesi vasfının kazanılmadığının tespiti amacıyla’ asliye ceza mahkemesine başvuracak. Mahkeme, en geç iki hafta içinde kararını verecek.
Başvurunun kabul edilmesi halinde internet haber siteleri için sağlanabilecek resmi ilan ve reklam ile çalışanlarının basın kartına ilişkin hakları ortadan kalkacak. İnternet haber sitesi için sağlanan hakların ortadan kaldırılması, bu kanun veya ilgili mevzuat uyarınca öngörülen yaptırımların uygulanmasına engel olmayacak.
‘Zarar gördüğü’ iddia edilen kişilerin cevaplarını yayınlamak zorunlu olacak
İnternet haber sitesinde yayınlanan içerikler, gerektiğinde talep eden başsavcılığa teslim edilmek üzere, teklifin ‘doğruluğu ve bütünlüğü sağlanmış’ olarak tarif ettiği şekilde iki yıl süreyle muhafaza edilecek.
Yargı tarafından yayının soruşturma ve kovuşturma konusu olduğunun internet haber sitesine yazılı olarak bildirilmesi halinde, bu işlemlerin sonuçlandığının bildirilmesine kadar soruşturma ve kovuşturma konusu yayın kaydının saklanması zorunlu olacak.
İnternet haber sitelerinde ‘zarar gördüğü’ iddia edilen kişinin düzeltme ve cevap yazısını sorumlu müdür, hiçbir düzeltme ve ekleme yapmaksızın, yazıyı aldığı tarihten itibaren en geç bir gün içinde, ilgili yayının yer aldığı sayfa ve sütunlarda, URL bağlantısı sağlanmak suretiyle, aynı puntolarla ve aynı şekilde yayımlamak zorunda olacak.
Yayın hakkında verilen erişimin engellenmesi ve/veya içeriğin çıkarılması kararının uygulanması ya da internet haber sitesi tarafından içeriğin kendiliğinden çıkarılması durumunda, düzeltme ve cevap metni ilgili yayının yapıldığı internet haber sitesinde ilk 24 saati ana sayfasında olmak üzere bir hafta süreyle yayımlanacak.
Basılmış eserler veya internet haber sitelerinde suç olarak tanımlanan haberler veya bu kanunda öngörülen diğer suçlarla ilgili ceza davalarının bir muhakeme şartı olarak, günlük süreli yayınlar ve internet haber siteleri yönünden dört ay, diğer basılmış eserler yönünden altı ay içinde açılması zorunlu olacak. Bu süreler basılmış eserlerin başsavcılığa teslim edildiği tarihten, internet haber siteleri için ise habere ilişkin suç ihbarının yapıldığı tarihten başlayacak.
Basın kartı, resmi nitelikte bir kimlik belgesi olarak kabul edilecek
Teklifle basın kartı başvurusu, niteliği ve türleri de belirlendi. Buna göre, basın kartı başvurusu İletişim Başkanlığı’na yapılacak. Basın kartı, resmi nitelikte bir kimlik belgesi olarak kabul edilecek.
Basın kartı türleri şu şekilde belirlendi:
– Göreve bağlı basın kartı: Bir medya kuruluşuna bağlı olarak çalışan Türk vatandaşı medya mensuplarına ve enformasyon görevlilerine verilen basın kartını,
– Süreli basın kartı: Görev alanı Türkiye’yi kapsayan yabancı medya mensuplarına verilen basın kartını,
– Geçici basın kartı: Görev alanı Türkiye’yi kapsamamakla beraber geçici bir süreyle Türkiye’ye haber amaçlı gelen yabancı medya mensuplarına verilen basın kartını,
– Serbest basın kartı: Geçici bir süreyle çalışmayan veya yurt dışında serbest gazetecilik yapan medya mensuplarına verilen basın kartını,
– Sürekli basın kartı: En az 18 yıl mesleki hizmeti bulunan medya mensupları ve enformasyon görevlilerine ömür boyu verilen basın kartını ifade edecek.
Kimler basın kartı alabilecek?
Basın kartı, Türkiye’de faaliyet gösteren medya kuruluşlarının Türk vatandaşı medya mensuplarına, süreli yayınların sahiplerine veya tüzel kişi temsilcileri ile radyo ve televizyonların yönetim kurulu başkanlarına, medya kuruluşları adına hareket eden ve görev alanı Türkiye’yi kapsayan yabancı medya mensupları ile görev alanı Türkiye’yi kapsamamakla beraber geçici bir süreyle Türkiye’ye haber amaçlı gelen yabancı medya mensuplarına, yurt dışında yayın yapan medya kuruluşlarının, Türk vatandaşı sahiplerine ve çalışanlarına, yurt dışında serbest gazetecilik yapan Türk vatandaşı medya mensuplarına, medya alanında hizmet veren kamu kurum ve kuruluşlarında ve kamu kurum ve kuruluşlarının yürüttükleri enformasyon hizmetlerinde çalışan kamu personeline, medya alanında faaliyet göstermeleri şartıyla, sendikalar ile kamu yararına faaliyette bulunduğu tespit edilen dernek ve vakıfların yöneticilerine verilebilecek.
Basın kartı talep edenlerin başvuruda bulunabilmeleri için 18 yaşını bitirmesi, en az lise veya dengi eğitim kurumundan mezun olması, kısıtlı veya kamu hizmetlerinden yasaklı olmaması şartı aranacak.
Ayrıca basın kartı talep edenlerin başvurabilmesi için Türk Ceza Kanunu’nun 53’üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı beş yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına ya da şantaj, hırsızlık, sahtecilik, dolandırıcılık, güveni kötüye kullanma, yalan tanıklık, yalan yere yemin, iftira, suç uydurma, müstehcenlik, fuhuş, hileli iflas, zimmet, irtikap, rüşvet, kaçakçılık, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama suçları ile cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar, kamu barışına karşı suçlar, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, milli savunmaya karşı suçlar, devlet sırlarına karşı suçlar, casusluk suçları ve terör suçlarından hüküm giymemiş olması gerekecek.
Kart talep edenlerde, Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun hükümlerine uygun sözleşme yapması ve mücbir sebepler dışında işten ayrıldığı tarihten itibaren bir aydan fazla olmamak üzere ara vermeden çalışması, medya faaliyeti dışında ticari faaliyette bulunmaması şartı da aranacak.
Basın kartı talep eden süreli yayın sahipleri veya tüzel kişi temsilcileri ile radyo ve televizyonların yönetim kurulu başkanlarında, kamu kurum ve kuruluşlarında basın kartı alabilecek çalışanlarda, yabancı basın-yayın kuruluşlarında çalışan Türk vatandaşı medya mensuplarından basın kartı talep edenler için bu hüküm geçerli olmayacak.
Sürekli ve serbest basın kartı talep edenler ile TRT aracılığıyla göreve bağlı basın kartı talep edenlerde ise ilgili kanun hükümlerine uygun sözleşme yapması ve mücbir sebepler dışında işten ayrıldığı tarihten itibaren bir aydan fazla olmamak üzere ara vermeden çalışması şartı aranmayacak.
Basın kartı talep eden yabancı medya mensuplarına, medya kuruluşu tarafından görevlendirildiklerini belgelendirmeleri, Uluslararası İşgücü Kanunu uyarınca çalışma izinlerinin olması, bağlı bulundukları kuruluşun idare merkezinin bulunduğu ülkenin Türkiye’deki büyükelçilik, elçilik veya konsolosluklarından aldıkları takdim mektubunu ibraz etmeleri halinde, karşılıklılık esası da gözetilerek Başkanlıkça basın kartı verilebilecek.
Basın Kartı Komisyonu
Basın Kartı Komisyonu 9 üyeden oluşacak. Komisyonda, başkanlığı temsilen iki üyenin yanı sıra işçi sendikası şeklinde faaliyet gösteren sendikalardan basın kartı sahibi üyesi en fazla olan sendika tarafından belirlenecek bir üye ile iletişim fakültesi dekanları veya basın kartı sahibi gazeteciler arasından başkanlıkça belirlenecek bir üye de yer alacak.
Üyelerin görev süresi iki yıl olacak. Süresi dolan üyeler yeniden seçilebilecek.
Komisyon; başvuru sahibinin niteliklerini, mesleki çalışmalarını, eserlerini, ödüllerini değerlendirerek basın kartı taşıyıp taşımayacağına karar verecek.
Buna göre, basın kartı sahibinin, kanunda belirtilen niteliklere sahip olmadığının veya bu nitelikleri sonradan kaybettiğinin anlaşılması halinde basın kartı İletişim Başkanlığı’nca iptal edilecek.
Basın kartı sahibi, ‘basın ahlak esasları’na aykırı davranışlarda bulunması halinde ihlalin mahiyeti göz önünde bulundurularak Basın Kartı Komisyonu tarafından uyarılabileceği gibi basın kartının iptaline de karar verilebilecek.
