Türkiye’nin swap anlaşmaları bugün açıklanan son anlaşmayla birlikte 28 milyar dolara ulaştı.
Türkiye ile Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) merkez bankaları arasında bugün 5 milyar dolarlık ikili para takası (swap) anlaşması imzalanmıştı.
Swap anlaşmalarında, iki ülke arasında arasında belirlenen tutarda bir para başka bir parayla değiştiriliyor. Değiştirilen ana paralar belirli bir süre sonunda geri veriliyor.
Bu durumda MB’nin döviz rezervi kağıt üstünde artmış olsa da bu, net rezerve yansımıyor.
Swaplar
MB, BEA ile imzaladığı swaptan önce en son, 12 Ağustos 2021’de Güney Kore Merkez Bankası’yla anlaşma yapmıştı. Anlaşmayla, iki merkez bankası arasında azami 17,5 milyar lirası veya 2,3 trilyon Kore wonu (2 milyar dolar) değerinde yerel para birimi takasına imkan sağlanırken, söz konusu tutar henüz hesaplara geçmedi.
Geçen yıl ayrıca, Çin Merkez Bankası’yla swap anlaşması büyüklüğü de genişletilerek toplam 46 milyar lira ve 35 milyar yuana (6 milyar dolar) çıkarıldı.
MB, ilk swap anlaşmasınıysa 17 Ağustos 2018’de Katar Merkez Bankası’yla imzaladı. Söz konusu anlaşmanın büyüklüğü 26 Kasım 2019 ve 20 Mayıs 2020’de olmak üzere iki kez tadil edilerek 15 milyar dolar karşılığı Türk Lirası ve Katar riyaline yükseltildi.
Bu arada Türkiye ile BAE merkez bankaları arasında yapılan swap anlaşması, geçen yılın kasım ayında merkez bankacılığı konularında iş birliğinin geliştirilmesine zemin oluşturmak üzere imzalanan mutabakat zaptının ardından geldi.
MB, geçen yıl BAE’nin yanı sıra Özbekistan ve Türkmenistan’ın, 2020’deyse Azerbaycan ve Libya’nın merkez bankaları ile mutabakat zaptı imzalamıştı.
Toplam boyutu 28 milyar dolara ulaşan tüm bu swaplar çıkarıldığında ise Merkez Bankası’nın net rezerv şu an eksi 56,9 milyar dolar ile hayli kötü bir seviyede.
Muhalefet partileri rezervlerin bu kadar kötü durumda olmasınıysa AKP hükümetinin 2019’un ilk çeyreğinden beri yaptığı ‘arka kapı döviz satışları‘na bağlıyor.
Rezerv nasıl eksi olur?
Ekonomist İbrahim M. Turhan, bir merkez bankasının rezervlerinin nasıl eksi olabileceğini ve swap işlerinin ne anlama geldiğini bir tweet dizisinde güncel hayattan örneklerle şöyle anlatıyor:
“Ticaret yapan işyeri sahibi akşam dükkanı kapatmadan önce dalgın dalgın kasaya bakıyordu.
Yanında çalışan delikanlı sordu:
– Usta, hayırdır ? Çok dertli görünüyorsun, bir sorun mu var?
İşyeri sahibi cevap verdi:
– Kasanın durumu iyi değil evladım.
Delikanlı kasaya baktı ve dedi ki:
– İyi de usta, bak kasada 121 lira 80 kuruş para var. Çok şükür, iyi durumdayız.
İşyeri sahibi;
– Doğru. Sen bakınca kasada nakit var görünüyor ama bu paranın içinde benim piyasadan aldığım borçlar da var. Borcumuz 124 lira 20 kuruş.
– Aaa, bak o zaman haklısın usta. Bizim kasa aslında 2 lira 40 kuruş açık vermiş. Ne yapalım, olsun. Nasıl olsa ticaret devam ediyor. Para, mal dönüyor. Çıkarırız evelallah. Sen dert etme.
– Nasıl dert etmeyeyim? Hatırlasana, komşu dükkanlar bize emanet para bırakmıştı. O da var
– Biz elimizde kalan ve satılmayan malları (TL) teminat olarak verdik de bize geçici olarak ve emaneten para verdiler. İstediklerinde paralarını verip malları geri almamız gerekiyor.
– Bu takas (swap) işlemiyle aldığımız emanet para ne kadar usta?
– 63 lira 60 kuruş evladım.
Delikanlı heyecanlanır.
– Ne diyorsun sen usta ? Borçlar ve takas emanetleri düştükten sonra kasamız 66 lira açık mı veriyor ?
– Bu açığın 21 lirası hatır çeki sayılır. Aramızda hısımlık var. Onlar geri istemez ama geri kalanı piyasaya. Gerçi piyasa da hemen boğazımıza sarılmaz.
Yukarıdaki metinde;
Kasadaki para: Merkez Bankası döviz varlıkları
Piyasaya borçlar: Döviz yükümlülükleri (bankaların Merkez Bankası’ndan alacakları)
Takas emaneti: Merkez Bankası’nın swap işlemleri
Hatır çeki: Diğer ülke merkez bankalarıyla devletler arası yapılan swaplar.”
Merkez Bankası’nın 7 Ocak haftasını gösteren son brüt rezerv verisi şu an 109,45 milyar dolar seviyesinde. 31 Aralık haftasında 8,3 milyar dolar olan net rezervlerse 7 Ocak haftasında 7,9 milyar dolara kadar düşmüş durumda.
