MESUDE ERŞAN
@mesudersan
mesudeersan@diken.com.tr
Prof. Dr. Özlem Kurt Azap, dünyada ve Türkiye’de Covid-19 vakalarındaki artışa, iki önemli faktörün yol açtığını söyledi. Bunlardan ilki maske kullanımının bırakılması, ikincisiyse Omicron varyantının hızlı yayılması ve sürekli daha kolay bulaşan alt varyantlar geliştirmesi.
Sağlık Bakanlığı’nın paylaştığı haftalık Covid-19 verilerine göre 4-10 Temmuz arasında 117 bin 95 vaka kaydedildi, 31 kişi öldü. Vakalar bir hafta öncesine göre 2,1, iki hafta öncesine göre 4,4, dört hafta öncesine göre 15 katına çıktı. Günlük vaka ortalamasıysa 16 binin üzerine çıktı.
Türkiye’nin Covid-19’un genomik verilerine açık erişim sağlayan küresel bilim girişimi GISAID’ın paylaştığı verilere göre Omicron BA.5, artışını sürdürerek baskın varyant oldu.
BA.5 varyantı açık ara önde
Kapalı alanlarda başka olmak üzere maske kullanımın neredeyse tamamen bırakıldığını ve ‘hiçbir şey yokmuş gibi‘ davranıldığını belirten Başkent Üniversitesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Azap, “Artışa yol açan diğer önemli faktör, 2021 Kasım ayında ilk kez Güney Afrika’dan bildirilen Omicron varyantının aralık sonundan itibaren hızla yayılması. Yayılırken de sürekli şekil değiştirerek, daha çok, daha kolay bulaşma özelliği kazanarak ilerlemesi. Şu anda dünyada ve Türkiye’de yaygın olan varyantlar BA.4 ve BA.5… BA.5 ise açık ara önde” dedi.
Çocukları ve yetişkinleri etkili aşılarla (bizim ülkemiz için Biontech) aşılamanın önemli ancak yeterli olmadığını söyleyen Azap, “Kapalı veya açık havadaki kalabalık ortamlar için maske başta olmak üzere gerekli önlemler alınmalı. Kapalı ortamlar iyi havalandırılmalı. Yaz mevsiminin yarısı geçti, umarım bu sonbahar için daha hazırlıklı olabiliriz” dedi.
‘Omicron riskli gruplarda ağır seyrediyor’
Omicron hızlı yayılsa da diğer varyantlara göre daha hafif seyrediyor. Ancak bu hafife alınabileceği anlamına gelmiyor. Azap’ın uyarısı şöyle: “Hafif değil sadece daha hafif seyrediyor. Bağışıklık sistemi baskılananlar ve yaşlılarda daha çok olmak üzere halen ağır seyretme olasılığı var maalesef. Olguların artmasının ardından ölümlerin de artmaya başlamasıyla bu durumu gözlüyoruz aslında. Bu arada hastalığı ağır geçirenler için dünyada kullanılan pakslovid ve remdesivir gibi etkili ilaçlar ülkemizde halen bulunmuyor.”
‘Omicron geçirilse de varyantları yeniden hasta ediyor’
Omicron’un ortaya çıkan varyantların iki önemli özelliği var. İlki her yeni ortaya çıkan varyantın bir öncekinden daha kolay bulaşması. İkinci özellikse bu varyantların hastalığı geçirenlerde oluşan antikorlardan kaçabilmesi. Yani hastalığı geçirenlerin yeniden hastalanma riskinin devam etmesi. Azap, “Çevremizdeki örneklerden de bu durumu görüyoruz” dedi.
Aşılananlarda antikor düzeyinin belirli bir seviyenin altına düşmesi durumunda yine Omicron’la hastalanma riski artıyor. Bunun için de ‘hatırlatma dozları’ önemli. Azap şöyle devam etti:
“Burada şunu belirtmekte yarar var. Dünyanın şu anda Omicron içeren aşıları kullanabiliyor olması gerekirdi. Ancak her nedense Omicron varyantını içeren yeni aşıların sonbaharda kullanıma girebileceği söyleniyor. Pandeminin en başında ‘hızla güncellenebileceği’ söylenen aşıların 2022 Ocak’tan itibaren dünyayı kasıp kavuran Omicron için temmuz ayı itibariyle halen güncellenememiş olması da manidar.”
Hatırlatma dozunda hangi aşı daha etkili?
Sonbaharda yeni varyanta göre güncellenmiş aşı çıkacak. Ancak aşıyı beklemek bazı gruplar için riskli. Onların hatırlatma dozlarını yaptırması gerekiyor. Sağlık bakanlığı hatırlatma dozu duyurularını yaparken “Biontech, CoronaVac veya Turkovac’tan birini olabilirsiniz” anlamına gelen çağrılar yapıyor. Azap, “Halbuki inaktif aşıların (CoronaVac-Çin aşısı) etkinliğinin çok düşük olduğu biliniyor. Turkovac ise elde hemen hemen hiçbir bilimsel veri olmadan öneriliyor. İnanılmaz geliyor kulağa gerçekten. Keşke ülkemizde üretilen etkili bir aşı olsaydı da kullanabilseydik. Omicron varyantlarıyla devam eden salgında zorunlu haller dışında inaktive aşı önerilmiyor” dedi.
Omicron aşısını bekleyebilecek grup
Peki kimler sonbaharda çıkacak Omicron aşısını bekleyebilir? Azap, bu grupları şöyle tarif etti: ”Sadece üç doz BioNTech aşısı olmuş, 50 yaşın altındaki sağlıklı kişiler, iki doz CoronoVac ve üç doz BioNTech olanlar (bağışıklık sistemi baskılanmış olanlar hariç), dört doz BioNTech aşısı olmuş kişiler (bağışıklık sistemi baskılanmış olanlar hariç), beş doz BioNTech aşısı olmuş kişiler (bağışıklık sistemi baskılanmış olanlar dahil).”
Azap, bu önerilerin, en az iki doz BioNTech aşısı olmuş yetişkin kişiler (18 yaş üzeri) için olduğunu hatırlattı ve ekledi: ”Tek doz BioNTech yaptıranlar ‘hatırlatma’ dozundan söz edilemez!”
Birçok ülkede altı aydan büyük çocuklara BioNTech öneriliyor ve yapılıyor. Türkiye’de henüz halen 12 yaş üstüne aşı uygulanabiliyor. Eylülde okullar açıldığında yaşanabilecek sıkıntıların öngörülebildiğini belirten Azap, “Aşıların etkisinin uygulandıktan belirli bir süre sonra ortaya çıktığı göz önünde bulundurulduğunda en azından okul çağındaki çocukları aşılamak için neyi bekliyoruz anlayamıyorum” dedi.
‘Türkiye’den veri yok, diğer ülkeleri izliyoruz’
Türkiye’deki aşı şemasının etkinliğine ilişkin halen ulusal düzeyde veri, ulaşılabilir bilgi bulunmamasını eleştiren Azap, şunları söyledi: “Bilindiği gibi ülkemizde örneğin yaşlılar ve sağlık çalışanları, iki doz CoronaVac aşısı oldu. Sonra da üç veya dört doz BioNTech aşısı oldular. Şu anda Omicron varyantına ilişkin bu şemanın sonucunda gelişen antikor/korunma durumumuzun ne olduğunu ulusal düzeyde maalesef bilmiyoruz. Biz enfeksiyon hastalıkları uzmanları, mevcut bilimsel literatürü, diğer ülkelerden yayımlanan bilimsel verileri izleyerek, değerlendirerek önerilerde bulunmaya çalışıyoruz.”