Omicron varyantıyla birlikte corona virüsünün daha ne kadar bulaşıcı ya da tehlikeli hale gelebileceğine dair sorular gündeme geldi. Omicron virüsün olabilecek en bulaşıcı hali mi? Virüsün geleceği için bilim dünyası ne öngörüyor? İşte en iyi ve kötü senaryolar…
Neredeyse altı ay boyunca Delta varyantı diğer bütün corona virüsü varyantlarını alt etmiş gibi görünüyordu. Öyle ki dünyada baskın varyant haline gelen Delta’yla birlikte bilim dünyası virüsün insanları enfekte etme kapasitesinin zirvesine ulaşıp ulaşmadığını tartışmaya başladı.
Ta ki Omicron varyantı ortaya çıkana kadar…
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ilk kez 24 Kasım’da Güney Afrika’da tespit edilen ‘B.1.1.529‘ varyantına Omicron adını verdi. En az 50 mutasyona sahip varyantta mutasyonların 30’dan fazlasının virüsün spike proteininde (virüsün hücrelere tutunmasını sağlayan yapı) meydana gelmesi, daha hızlı bulaşma ve aşının etkisini azaltma potansiyeline sahip olabileceği endişelerini yarattı
İki hafta gibi kısa bir sürede varyant onlarca ülkede görüldü. Güney Afrika’nın kasımda yaptığı genetik dizilim analizlerine göre Omicron çoğunlukta. 27 Kasım’da varyatın ilk kez görülmesiyle birlikte Britanya alarma geçti; Londra’da şimdiden vakaların yüzde 40’nın Omicron kaynaklı olduğunu, varyantın olağanüstü bir hızla yayıldığını duyurdu.
DSÖ Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus, Omicron varyantının daha önceki varyantlarda görülmemiş hızla yayıldığını söyleyerek uyardı; hafif semptomlara neden oluyor gibi görünmesi nedeniyle hafife alınmaması gerektiğini vurguladı: “Daha hafif hastalığa neden olsa bile çok sayıda vaka hazırlıksız sağlık hizmetlerini yine çökmenin eşiğine getirebilir.”
Şimdiye kadar 77 ülkede görülmüş olsa da henüz tespit edemeyen ülkeler nedeniyle daha fazla yayıldığı tahmin ediliyor
Şimdi bilim insanları soruyor: Omicron virüsün olabilecek en bulaşıcı hali mi?
Bu soruya verilecek basit bir yanıt yok. Henüz eldeki veriler görece yetersiz. Ancak bilim insanlarının bazı tahminleri var.
Insider’ın derlerdiği senaryolar şöyle:
En iyi senaryo: Virüs mevsimsel bir dert olur
Virüslerin temel amacı hayatta kalmaktır. Bilim insanları yeni tip corona virüsünün uzun süre hayatta kalmasının yolunun endemik (belli bir bölgede salgın olmadan, sık görülen hastalık) bir hastalığa dönüşmesi olduğu konusunda genelde hem fikir. Tıpkı influenza ve insanlara bulaşan ve soğuk algınlığna neden olan diğer corona virüsleri gibi…
Eğer virüs daha ölümcül olursa bu virüs açısından dezavantaj olabilir çünkü temelde insanların başkalarına virüsü bulaştırmaya devam etmesi için hayatta kalması gerekiyor
ABD’deki Pittsburgh Üniversitesi’nden Vaughn Cooper, virüsün muhtemelen hali hazırda uğraştığımız halinden daha kötü olamayacağı görüşünde yine de ekliyor: “Sürekli aldanıyorum.“
Endemik senaryosunu savunan Cooper “Virüsle sonsuza kadar bir sorunu çözdükçe yenisinin çıktığı bir oyun mu oynuyoruz? Hayır. Endemik bir corona virüsüne dönüşecek ve mevsimsel bir dert olacak. Bu, bu on yıl bitmeden gerçekleşecek” diyor.
Dönem dönem daha kötüleşebileceğini düşünse de Cooper aşıların korumaya devam edeceği görüşünde: “Emin olduğum bir şey var ki üç doz aşım beni bundan sonra birkaç yıl koruyacak kadar çeşitli hücresel bağışıklık tepkileri sağladı. Hasta olabilirim ama çok ağır hasta olaam çünkü T ve B hücrelerim buna benzer şeyleri daha önce görmüş olacak.”
Orta yollu senaryo: Virüs geliştikçe aşılar daha etkisiz hale gelir
Virüs, herkes bir ölçüde bağışıklık kazandığında nihayetinde yayılabilirlik anlamında bir sınıra gelebilir. Bu noktada virüs hayatta kalmak için, doğal yolla ya da aşılarla elde edilen vücudun bağışıklık savunmasını atlatmada daha güçlü hale gelmek zorunda kalabilir.
Britanya’daki Londra Hijyen ve Tropikal Hastalıklar Tıp Okulu’ndan Adam Kucharski virüslerin yeni endemilere neden olmasının en kolay yolunun zaman içinde bağışıklıktan kaçmak olduğunu söylerek mevsimsel corona virüslerine işaret ediyor.
Bu durumda yaygın şekilde bağışıklık olması virüsü aşıları daha az etkili hale getirecek varyantlara dönüşmesi yönünde etkileyebilir.
En kötü senaryo: bir hayvanda başka bir corona virüsüyle birleşip insanlara bulaşabilir
Corona virüsü yaygın olarak yayılmaya devam ederken bir hayvanın aynı anda iki tür corona virüsüyle enfekte olması mümkün: Biri yeni tip corona virüsü, diğeri doğada bulunan bir corona virüsü.
Bu kabus senaryosunda söz konusu virüsler hibrit bir varyanta dönüşebilir ve öncekilerden daha ölümcül bir varyant olarak insanlara bulaşabilir.
Pennsylvania Eyalet Üniversitesi’nden Andrew Read “Etrafta çok fazla SARS-CoV-2 (yeni tip corona virüsü) dolaşıyor. Dolayısyla bir virüsün insa buşalıp SARS-CoV-2 ile yeniden birleşmesi potansiyeli oldukça yüksek” diyor.
Bu yüzyılda ciddi hastalıklara neden olabilen üç corona virüsü hayvanlardan insanlara bulaştı: SARS-CoV, MERS-CoV, and SARS-CoV-2.
Read, corona virüslerinin birleşme potansiyeilnin yüksek olduğuna dikkat çekerek başka bir hayvandan insana geçme olasılığının endişe verici olduğunu söylüyor.