AYŞEGÜL KASAP
aysegulkasap61@gmail.com
@aysegul_kasap
Son bir haftada Türkiye’den Avrupa’ya gönderilen 11 ürün ‘zehir’ ve ‘kansorejen’ madde tespiti gerekçesiyle geri gönderildi. Bazıları piyasadan geri çekildi ve imha edildi.
Tarım ve Orman Bakanlığı, üç gün önce yeni yönetmelikle pestisit limitlerinde güncellemeye giderek Avrupa Birliği (AB) standardı getirmişti.
Bakanlık yönetmeliğin yayınladığı tarihten itibaren üç ayda uyum sağlanacağını belirtmişti. Yayım tarihinden önce yürürlükte olan hükümlere uygun olarak üretilmiş gıdalar içinse “Raf ömrü boyunca piyasada bulunabilir” denmişti.
Buna karşın Avrupa’dan gıda bildirimlerinin ardı arkası kesilmiyor
30 Ocak: Antep fıstığı
Avrupa Komisyonu’nun gıdayla ilgili bildirimlerin yapıldığı veri tabanı RASFF’nin duyurduğuna göre Yunanistan’a Türkiye’den gönderilen antep fıstıklarında Aflatoksin B1 tespit edildi.
Aflatoksin B1’de izin verilen limit 8,0 µg/kg – ppb. Analiz sonuçlarıysa 25,7+/-5,9 µg/kg – ppb. Yani 3,2 katı.
Total aflatoksindeyse izin verilen limit 10,0 µg/kg – ppb. Tespit edilense 49,7+/-8,4 µg/kg – ppb. Yaklaşık beş katı.
Ürünler ‘tehlikeli‘ koduyla sınırdan geri gönderildi.
Aflatoksinlerin zararları
Tarım ve Orman Bakanlığı sitesinde şu tanım yer alıyor: “Aflatoksinler, kuvvetli zehir ve kanserojen maddelerdir. En zehir etkili olanı hem kanser hem de gen yapısını değiştirebilen Aflatoksin B1’dir.”
Bakanlık sitesinden ayrıca, ‘tüketicilerin korunması için ithalat, ihracat ve rutin kontroller esnasında numuneler alındığını ve bakanlığa bağlı laboratuvarlarda analiz edildiğini’ belirtiyor: “Zararlı olabilecek miktarda aflatoksin içeren gıda ve yemler tüketime sunulmaz.”
31 Ocak: İncir, antep fıstığı, öğütülmüş beyaz biber
Türkiye’den İspanya’ya gönderilen incirlerde Okratoksin A ve Aflatoksin tespit edildi.
Okratoksinde izin verilen limit 8 µg/kg – ppb. Analiz sonuçlarıysa 390 µg/kg – ppb. Yani 48,75 katı.
İzin verilen limitin 1,64 katı da aflatoksin saptandı. Yetkililer incirleri ‘tehlikeli’ koduyla sınırdan reddetti.
Okratoksin A nedir?
Tarım ve Orman Bakanlığı’nın açıklamasına göre Okratoksin A toksik (zehirli) bir madde.
Bu zehirli madde, bağışıklığı baskılayıcılık, böbreklerde fonksiyonel ve yapısal bozukluklar, kanser oluşumu, sinir sistemini bozma gibi insan sağlığı için son derece ciddi yan etkilere sahip bir mikotoksin.
Türkiye’den Yunanistan’a gönderilen antep fıstıklarının içinde Aflatoksin B1 tespit edildi.
Aflatoksin B1’de izin verilen limit 8.0 µg/kg – ppb. Tespit edilense 67,6+/-15,5 µg/kg – ppb. Yani 8,45 katı.
Total aflatoksindeyse izin verilen limit 10.0 µg/kg – ppb. Analiz sonuçlarında çıkan miktarsa 74,5+/-15,6 µg/kg – ppb. Yani 7,45 katı. Ürünler ‘tehlikeli’ koduyla geri gönderildi.
Öğütülmüş beyaz biber
İsviçre’ye gönderilen öğütülmüş beyaz biberlerde etilen oksit saptandı. İzin verilen limit 100 µg/kg – ppb. Analiz sonuçlarında çıkan miktarsa 224,7 µg/kg – ppb. Yaklaşık 2,5 katı. Piyasa ‘potansiyel risk’ koduyla uyarıldı.
Almanya Federal Risk Değerlendirme Enstitüsü’nün raporuna göre etilen oksit mutajen ve kanserojen etkileri olabileceğinden gıda üretiminde kullanımı yasak.
Türkiye’de de 2023’teki yönetmelik değişikliğiyle etilen oksitin gıdada kullanılmasıyla ilgili şöyle bir madde eklenmişti: “Gıda katkı maddeleri karışımları dahil olmak üzere Türk Gıda Kodeksi Gıda Katkı Maddeleri Yönetmeliğinin EK-II ve EK-III’ünde belirtilen gıda katkı maddelerinde, kökeni ne olursa olsun, etilen oksidin 0,1 mg/kg’ın üzerinde kalıntısı bulunmamalıdır.”
4 Şubat: Biber, organik kuru incir, antep fıstığı, fındık
Bulgaristan, Türkiye’den gönderilen taze biberlerde iki çeşit pestisit tespit etti. Bunlar dimethoate ve ethion.
Dimethoate’de izin verilen limit 0,01 mg/kg – ppm. Saptanansa 0,039+/-0,020 mg/kg – ppm. Yani 3,9 katı.
Ethion’da da izin verilen limit 0,01 mg/kg – ppm. Analiz sonuçlarıysa 0,098+/-0,049 mg/kg – ppm. Yaklaşık 10 kat daha fazla ethion bulundu.
Bakanlık 2023’te bu iki pestisitin de kullanılmasını yasakladı.
Zararları
Dimethoate’nin zararları şöyle: Olası karsinojenik (kanser yapıcı) hormonal sistem bozucu, çiftçilere ve tarım işçilerine çok zararlı, arılar ve faydalı böcekler için çok zehirli.
Ethion’un zararları şöyle: İnsan beynini ve sinirleri asetil-kolinesteraz adı verilen bir enzimle kimyasal reaksiyona girebilir ve düzgün çalışmasını durdurabilir. Bu olduğunda, sinir hücreleri arasında ve kaslara gönderilen sinyaller bozulur.
Biberler ‘tehlikeli’ koduyla geri gönderildi.
Organik kuru incir
İsveç, Türkiye’den aldığı organik kuru incirlerde Aflatoksin B1 tespit edildi. İzin verilen limit 6 µg/kg – ppb. Analiz sonuçlarındaki miktar 9,4 ± 3,1 µg/kg – pp. 1,5 kat fazla. Total aflatoksinse güvenli limitin 2,27 katı çıktı.
Ürünler ‘tehlikeli’ koduyla geri gönderildi.
Antep fıstığı
İtalya Türkiye’den aldığı antep fıstıklarında yüksek oranda Aflatoksin B1 bulundu.
Aflatoksin B1’de izin verilen limit 8 µg/kg – ppb. Analizlerdeyse saptanan miktar 33,7 +/- 14,8 µg/kg – ppb. Yaklaşık 4,2 katı.
Total aflatoksin miktarıysa izin verilen limitin 3,6 katı tespit edildi. Antep fıstıkları ‘tehlikeli’ koduyla geri gönderildi.
Fındık
Hollanda Türkiye’den aldığı fındıklarda Aflatoksin B1 tespit etti. İzin verilen limit 5.0 µg/kg – ppb. Bulunan miktarsa 14 µg/kg – ppb. Yani 2,8 katı. Total aflatoksin miktarıysa güvenli limitin 1,5 katı.
Ürünler ‘tehlikeli’ koduyla göndericiye iade edildi.
5 Şubat: Dubai çikolatası, kuru incir, öğütülmüş kimyon
Danimarka, Türkiye’den aldığı Dubai çikolatalarında, etikette belirtilmemiş ‘alerjen susam’ tespit etti. Ürünleri ‘tehlikeli’ koduyla piyasadan geri çağırdı.
Kuru incir
Türkiye’den Fransa’ya gönderilen kuru incirlerde Aflatoksin B1 tespit edildi. İzin verilen limit 6,0 µg/kg – ppb. Analiz sonucunda çıkansa 30±10 µg/kg – ppb. Yani beş katı. Total aflatoksin miktarıysa güvenli limitin 5,2 katı çıktı. İncirler ‘tehlikeli’ koduyla geri gönderildi.
Öğütülmüş kimyon
Belçika, Türkiye’den aldığı öğütülmüş kimyonda pirolizidin alkaloidleri tespit etti. İzin verilen limit 400 µg/kg – ppb. Saptanan miktarsa 5471 µg/kg – ppb. Yaklaşık 13,6 katı. Ürünler ‘tehlikeli’ koduyla sınırdan geri çevrildi.
Pirolizidin alkaloidler nedir?
Tarım ve Orman Bakanlığı’nın sayfasında yer alan açıklamaya göre pirolizidin alkaloid (PA) grubu bileşikler bazı bitkiler tarafından sentezlenen toksik etkili sekonder metabolitler. Bu nedenle, PA’ların baharat, çay, bitkisel çay, takviye edici gıda ve bal gibi ürünlerde varlığının tespit edilmesi ve bunlardan kaynaklanan insan sağlığı risklerinin belirlenmesi önemli.
Zararları
Yine bakanlığın sayfasındaki bilgiye göre insanda akut toksik etkiler için hedef organ karaciğer. PA’ya yüksek miktarlarda maruz kalınması sonucunda, hepatomegali, karın bölgesinde inflamasyon ve birçok vakada siroza kadar ilerleyen bir tablo ortaya çıkabilir.