AYŞEGÜL KASAP
aysegulkasap@diken.com.tr
@aysegul_kasap
Son bir haftada Türkiye’den Avrupa’ya gönderilen 10 ürün ‘zehir’ ve ‘kansorejen’ madde tespiti gerekçesiyle geri gönderildi. Aralarından bazıları piyasadan geri çekildi ve imha edildi.
Tarım ve Orman Bakanlığı, üç gün önce yeni yönetmelikle pestisit limitlerinde güncellemeye giderek Avrupa Birliği (AB) standardı getirmişti.
Bakanlık yönetmeliğin yayınladığı tarihten itibaren üç ayda uyum sağlanacağını belirtmişti. Yayım tarihinden önce yürürlükte olan hükümlere uygun olarak üretilmiş gıdalar içinse “Raf ömrü boyunca piyasada bulunabilir” denmişti.
Buna karşın Avrupa’dan gıda bildirimleri gelmeye devam ediyor.
20 Ocak’ta kekikler
Avrupa Komisyonu’nun gıdayla ilgili bildirimlerin yapıldığı veri tabanı RASFF’nin duyurduğuna göre Belçika’ya Türkiye’den gönderilen kurutulmuş kekiklerde pirolizidin alkaloidler çıktı
İzin verilen limit 1000 µg/kg – ppb. Analizlerde çıkan sonuçsa 1930 µg/kg – ppb. Yani 1,92 katı. Belçikalı yetkililer ‘tehlikeli’ koduyla ürünlere el koydu.
Pirolizidin alkaloidler nedir?
Tarım ve Orman Bakanlığı’nın sayfasında yer alan açıklamaya göre pirolizidin alkaloid (PA) grubu bileşikler bazı bitkiler tarafından sentezlenen toksik etkili sekonder metabolitler. Bu nedenle, PA’ların baharat, çay, bitkisel çay, takviye edici gıda ve bal gibi ürünlerde varlığının tespit edilmesi ve bunlardan kaynaklanan insan sağlığı risklerinin belirlenmesi önemli.
Zararları
Yine bakanlığın sayfasındaki bilgiye göre insanda akut toksik etkiler için hedef organ karaciğer. PA’ya yüksek miktarlarda maruz kalınması sonucunda, hepatomegali, karın bölgesinde inflamasyon ve birçok vakada siroza kadar ilerleyen bir tablo ortaya çıkabilir.
21 Ocak kuru incirler
Türkiye’den İspanya’ya giden kuru incirlerde okratoksin A tespit edildi. İzin verilen limit 8 µg/kg – ppb. Analiz sonuçlarında çıkan miktarsa 12.16 ±25.1 µg/kg – ppb. Yani yaklaşık 1,5 katı.
Yetkililer ‘tehlikeli koduyla’ kuru incirleri sınırdan reddetti.
Yine İspanya’ya giden başka kuru incirlerde de yüksek oranda aflatoksin ve okratoksin tespit edildi.
Okratoksin A’da izin verilen limit 8 µg/kg iken analizlerde 76 µg/kg tespit edildi. Aflatoksin B1 için de limit 10 µg/kg’ı aşmaması gerekirlen analiz sonucu 14,7 µg/kg çıktı.
Okratoksin A nedir?
Tarım ve Orman Bakanlığı’nın açıklamasına göre Okratoksin A toksik (zehirli) bir madde.
Bu zehirli madde, bağışıklığı baskılayıcılık, böbreklerde fonksiyonel ve yapısal bozukluklar, kanser oluşumu, sinir sistemini bozma gibi insan sağlığı için son derece ciddi yan etkilere sahip bir mikotoksin.
Aflatoksinler
Tarım ve Orman Bakanlığı sitesinde şu tanım yer alıyor: “Aflatoksinler, kuvvetli zehir ve kanserojen maddelerdir. En zehir etkili olanı hem kanser hem de gen yapısını değiştirebilen Aflatoksin B1’dir.”
Bakanlık sitesinden ayrıca, ‘tüketicilerin korunması için ithalat, ihracat ve rutin kontroller esnasında numuneler alındığını ve bakanlığa bağlı laboratuvarlarda analiz edildiğini’ belirtiyor: “Zararlı olabilecek miktarda aflatoksin içeren gıda ve yemler tüketime sunulmaz.”
22 Ocak mandalina
Türkiye’den Bulgaristan’a gönderilen mandalinalarda propiconazole ve chlorpyrifos-methyl tespit edildi. Bu iki pestisitin kullanımı 3 Mayıs 2024’te Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından yasaklanmıştı.
Bulgaristan’da yapılan analizde 0.184+/-0.092 mg/kg – ppm miktarında propiconazole tespit edildi. İzin verilen oransa 0.01 mg/kg – ppm. Yani yaklaşık 18,4 katı.
Chlorpyrifos-methyl’de de izin verilen limit 0.01 mg/kg – ppm. Analiz sonuçlarında çıkansa 0.037+/-0.019 mg/kg – ppm. 3,7 katı.
Pestisitlerin zararları
Propiconazole, mantar öldürücü olarak kullanılan tarım zehri. Chlorpyrifos-methyl de özellikle sebzeler, meyveler, tahıllar ve diğer tarım ürünlerinde zararlı böcek ve akarları önlemek amacıyla kullanılan bir kimyasal.
Pestisitler, kanser, dermatit, endokrin, üreme ve nörodavranışsal bozukluklar, astım gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açıyor.
23 Ocak atıştırmalık gıdalar, antep fıstıkları ve acı bademler
Türkiye’den Almanya’ya gönderilen atıştırmalık gıdalarda 3-MCPD ve glisidol için maksimum seviye tespit edildi. Ayrıca etiketleme eksiklikleri ve ürün kategorisi için izin verilmeyen E 110 renginin kullanımı saptandı.
3-MCPD, klorla işlenmiş yağlarda ve diğer işlenmiş gıdalarda oluşabilen kimyasal bir bileşik. Bu bileşik, yüksek sıcaklıkta rafinasyon işlemi sırasında doğal yağ asitlerinin klorla reaksiyona girmesi sonucu oluşur.
3-MCPD izin verilen limit 1250 µg/kg – ppb. Analiz sonuçlarında tespit edilen limitse 4298 ± 1289 µg/kg – ppb. 3,4 katı.
Glisidol’da izin verilen limit 1000 µg/kg – ppb’ken tespit edilen 2165 ± 649 µg/kg – ppb. Yani 2,1 katı.
Alman yetkililer ‘tehlikeli’ koduyla ürünü yasakladı.
Antep fıstıkları
Yunanistan da antep fıstıklarıyla ilgili bildirim yaptı. Yetkililer, Türkiye’den aldıkları antep fıstıklarında aflatoksin tespit etti.
İzin verilen limit 10,0 µg/kg – ppb, analiz sonuçlarında çıkansa 18,1+/-3,0 µg/kg – ppb. 1,8 katı.
Yunanistan ‘tehlikeli’ koduyla ürünleri sınırdan geri gönderdi.
Acı bademler
Türkiye’den İspanya’ya gönderilen acı bademlerde yüksek oranda hidrosiyanik asit ve siyanojenik glikozit tespit edildi.
Hidrosiyanik asit aslında bir siyanür. İzin verilen limitse 35 mg/kg – ppm. Ancak analizler sonucu tespit edilen miktarsa 2226 ± 267 mg/kg – ppm. Yani 63,6 katı.
Tarım ve Orman Bakanlığı’nın sayfasında yer alan bilgiye göre tohumun taşıdığı siyanojenik glikozitlerin oral alınım sonrası mide asidi ile hidrojen siyanüre (HCN) parçalanarak, bu asitin sindirim sisteminde hızla emilmesi sonucu mide bulantısı, ateş, baş ağrısı, uykusuzluk, susuzluk, uyuşukluk, sinirlilik, eklem ve kas ağrıları ve kan basıncın düşmesine neden olabileceği, hatta bazı vakalarda solunum yetmezliği kaynaklı ölüme sebebiyet verebilir.
İspanya ‘potansiyel tehlike’ uyarısı yaptı.
24 Ocak nar, sultani üzüm ve kakule
Türkiye’den Hollanda’ya gönderilen narlarda pestisit kalıntıları saptandı. İzin verilen limit 0,01 mg/kg – ppm. Tespit edilen miktarsa 0,029 mg/kg – ppm. 2,9 katı.
Ürünler ‘tehlikeli’ koduyla geri gönderildi.
Sultani üzüm
Türkiye’den Fransa’ya gönderilen sultani üzümlerde pestisitlerden pyriproxyfen tespit edildi. İzin verilen limit 0.01 mg/100g. Tespit edilense 0,30 mg/kg – ppm. Yani 30 katı.
Fransızlar ‘insan sağlığı için ciddi risk’ diyerek ürünleri piyasadan geri çekti.
Kakule
Türkiye’den İsviçre’ye gönderilen öğütülmüş kakulede etilen oksit tespit edildi. İzin verilen limit 0.1 mg/kg – ppm. Tespit edilense 1561,0 ± 483,91 µg/kg – ppb. Yani 15 bin 610 katı.
Ürünler ‘potansiyel risk’ koduyla piyasadan geri çekildi.
Almanya Federal Risk Değerlendirme Enstitüsü’nün raporuna göre etilen oksit mutajen ve kanserojen etkileri olabileceğinden gıda üretiminde kullanımı yasak.
Türkiye’de de 2023’teki yönetmelik değişikliğiyle etilen oksitin gıdada kullanılmasıyla ilgili şöyle bir madde eklenmişti: “Gıda katkı maddeleri karışımları dahil olmak üzere Türk Gıda Kodeksi Gıda Katkı Maddeleri Yönetmeliğinin EK-II ve EK-III’ünde belirtilen gıda katkı maddelerinde, kökeni ne olursa olsun, etilen oksidin 0,1 mg/kg’ın üzerinde kalıntısı bulunmamalıdır.”
27 Ocak organik kuru incirler
Türkiye’den Fransa’ya gönderilen kuru incirlerde Aflatoksin B1 tespit edildi. İzin verilen limit 6 µg/kg – ppb. Tespit edilense 26±8 µg/kg – ppb. 4,23 katı. Ürünler tehlikeli koduyla sınırdan geri yollandı.
Almanya’ya giden organik kuru incirlerde de 25,6 +/- 10,2 µg/kg – ppb Aflatoksin B1 saptandı. Bu, izin verilen limitin 4,2 katı.
Ürünler tehlikeli koduyla geri gönderildi.
28 Ocak domatesler
Hırvatistan Türkiye’den aldığı domateslerde 0,027 mg/kg – ppm miktarında pestisit indoxacarb tespit etti. Bu ‘son derece zehirli’ pestisit 2021’de Avrupa’da yasaklanmıştı.
Ürünler sınır reddi bildirimiyle imha edildi.