Muğla’nın Milas ilçesinde zeytinin işlenmesi için kurulacak 70 yeni tesisle ekonomiye sağlanacak katkı termik santrallerinin sağlayacağı katkıdan daha fazla.
1 Mart’ta maden yönetmeliğinde değişikliğe gidilmiş, tapuda zeytinlik olarak kayıtlı alanlarda elektrik ihtiyacını karşılamak üzere madencilik faaliyetlerinin yürütülebilmesinin önü açılmıştı.
Son kanun değişikliğiyle beraber Milas’taki zeytin ağaçları da kesilme tehdidi altında. Hatta muhalefetin ‘beşli çete’ diye adlandırdığı iktidara yakın şirketlerden Limak’ın ortak olduğu YK Enerji, bu değişikliğe dayanarak İkizköy’de 17 zeytin ağacını köklerine zarar vererek söküp attı. Oysa Milas zeytinyağı, Türkiye’nin tek Avrupa Birliği coğrafi işaretli zeytinyağı.
Zeytine dayalı ekonomi
Prof. Dr. Ummuhan Gökovalı ve doktor öğretim üyesi Mustafa Terzioğlu’nun katkılarıyla Milas Kent Konseyi, Avrupa İklim Eylem Ağı (CAN Europe) ve İklim İçin 350 Derneği tarafından hazırlanan ‘Yerel Ekonomi için Dönüşüm Fırsatı: Milas’ta Zeytincilik’ raporuna göre, kömüre mahkum olmadan zeytine dayalı yerel bir ekonomi kurmak mümkün.
685 kişiyi istihdam edecek bu tesisler için ihtiyaç duyulan yatırımsa, Milas’ta işletmedeki iki kömürlü termik santrale sadece bir yılda verilen teşvik miktarına eşdeğer. Ayrıca, yörede zeytine dayalı bir ekonominin desteklenmesiyle AB tescilli Milas zeytinyağının yarattığı değer 4,5 milyon TL’den 60 milyon TL’ye çıkabilir.
Raporun öne çıkan başlıkları şöyle:
- Milas’ta yıllık ortalama 100 bin ton zeytin hasat edilirken, bunun beşte biri bölge ekonomisi için katma değer yaratmadan, işlenmemiş zeytin olarak bölge ekonomisi dışına çıkıyor.
- Bölge ekonomisi dışına çıkan bu 20 bin tonluk zeytini kullanmak için 50 zeytin işleme tesisi, 15 zeytinyağı tesisi ve beş sabun-şampuan tesisi kurulabilir. Bu sayede 685 kişilik yani Milas’ın doğrudan kömür madenlerindeki istihdamın neredeyse tümü kadar yeni iş yaratılabilir.
- Yerel, ekonomik ve çevresel sürdürülebilirliğe dayalı bu dönüşümün maliyeti (2021 fiyatlarıyla 240 milyon TL), Milas’ta var olan iki kömürlü termik santrale bir yıldaki kapasite mekanizma ödemesiyle (260 milyon TL) sağlanabilir.
- Gerekli tanıtım ve tescil süreçleri uygulanırsa Avrupa Birliği coğrafi işaretli Milas zeytinyağının 100 ton üretimi sekiz katına çıkabilir.
- Milas, Türkiye’de zeytin ve zeytinyağının başkenti. Milas 5 bin yıldır insanların yerleştiği, 4 bin yıldır diğer bir deyişle Karya Uygarlığı’ndan bu yana zeytincilik yapılan ve zeytinyağı üretilen bir coğrafya. Türkiye, Avrupa Konseyi Kültür Rotası olarak tanınan Zeytin Ağacı Rotası içinde yer alıyor. Zeytin etrafında şekillenecek yeni ekonomiyle Milas gastroturizme açılabilir.
2053 net sıfır emisyon hedefine uygun
CAN Europe Türkiye İklim ve Enerji Politikaları Koordinatörü Özlem Katısöz hazırladıkları raporla ilgili şunları söyledi: “Bu çalışma, Milas’ta zeytin sektörünün tek başına sahip olduğu potansiyeli ortaya koyarak Türkiye’nin 2053 net sıfır emisyon hedefine uygun bir bölgesel dönüşümün mümkün ve gerçekçi olduğunu gösteriyor. Eğer Milas için bir gelecek kurmak istiyorsak, bu kömür madenini genişletmek için zeytinlikleri yok ederek değil, aksine zeytinyağının ve zeytinin etrafında bir ekonomi yaratarak mümkün.”
Kültür ve doğa korunarak yeni ekonomik fırsatlar
Milas Kent Konseyi Başkanı Dr. Çağlayan Üçpınar da zeytinciliğin getirisine dikkat çekti: “Kısa vadeli kazançlar için binlerce yıllık zeytin ağaçları ve onlarla birlikte, içinde yaşadığımız, yaşattığımız kültür de yok edilmek isteniyor. Bugün kamuoyuyla paylaştığımız çalışma bir başka geleceğin mümkün olduğunu gösteriyor. Milas’ta yaşayanlar için Milas’ın binlerce yıllık kültürünü ve doğasını koruyarak yeni ekonomik fırsatlar yaratılabileceğini göstermesi bakımından çok değerli bir çalışma.”
Kömüre feda edilmemiş ekonomi
İklim İçin 350 Derneği Kampanya Sorumlusu Efe Baysal şöyle konuştu: “Zeytin ağacı binlerce yıldır Anadolu’nun, Milas’ın sembolü olmuş, bereketi olmuş. Günümüzde ise maalesef Milas’taki iki termik santrale kömür sağlamak için madencilik tehdidi altında. Oysa raporumuzun da gösterdiği gibi zeytincilik etrafında örgütlenecek yerel bir ekonomi Milas için büyük bir fırsat. Gastroturizmiyle, zeytin rotasıyla, Karia yoluyla, Milas’ın kültürüne sahip çıkan, yörenin ekolojisini koruyan, bölgenin geçim kaynaklarını dönüştüren kömüre feda edilmemiş planlı bir ekonomi pekala hayata geçirilebilir.”