AYŞEGÜL KASAP
aysegulkasap@diken.com.tr
@aysegul_kasap
Yerli inaktif Covid-19 aşısı Turkovac’ta faz çalışmalarına ilişkin detaylar paylaşılmadığı gibi sorular da yanıtsız bırakılıyor.
Sağlık Bakanlığı’nı arayıp aşıda son durumunu sorduk, yanıt alamadık. Türk Tabipleri Birliği’ne (TTB) danıştık, bakanlığın aşıyla ilgili hiçbir veriyi paylaşmadığı, kendilerinde de bir bilgi olmadığı söylendi.
Diken’e konuşan TTB Genel Sekreteri Prof. Dr. Vedat Bulut şunları kaydetti: “Bunu özel bir şirket üretiyor. Bu özel şirketin kalite kontrol basamakları devlet tarafından sıkı denetlenmesi gerekiyor. Bunun yapılıp yapılmadığına dair bilgi yok. Şu anda kaç kişiye yapıldı Turkovac? Bunun sayılarının verilmesi lazım.”
Aşıya talebi yokladığımızdaysa ‘hastanelerde Turkovac bulunduğu ama talep edilmediğini’ öğrendik.
Erciyes Üniversitesi, Sağlık Bakanlığı ve Türkiye Sağlık Enstitüleri Başkanlığı (TÜSEB) işbirliğiyle geliştirilen Turkovac’ın 44 gönüllüyle düzenlenen birinci faz çalışması 5 Kasım 2020’de, 250 gönüllünün katıldığı ikinci faz çalışması Şubat 2021’de, üçüncü fazsa Haziran 2021’de başlamıştı.
‘Aşı değil solüsyon’
Faz çalışmaları bitmeden ve sonuçları açıklanmadan, Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu (TİTCK) tarafından Turkovac’a Aralık 2021’de acil kullanım onayı (AKO) verilmişti.
Buna hem TTB hem de hekimlerden tepki gelmiş, “Acil kullanım onayı verilmeden önce aşının güvenli ve etkili olduğu konusunda bir rapor” var mı diye sorulmuştu.
TTB Genel Sekreteri Prof. Dr. Vedat Bulut, aşının faz çalışması sonuçlarının bilimsel dergilerde yayımlanması gerektiğini belirterek “Ortada bir aşı yok, aşı olduğu iddia edilen bir solüsyon var” demişti.
Faz çalışmalarının sonuçları net olarak açıklanmamıştı.
Son olarak, Hacettepe Tıp Fakültesi Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Mehmet Ceyhan, Turkovac’ın üçüncü faz çalışmasının ‘vaka alınmadan’ durdurulduğunu bildirmişti.
Ceyhan, çalışmanın ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri Ulusal Tıp Kütüphanesi tarafından işletilen en büyük klinik araştırma veri tabanı ‘Clinical Trials’dan çekildiğini göstermek için bir görüntü paylaşmıştı. Ekran görüntüsüne göre çalışmanın açıklama kısmında “Geri çekildi: Çalışma, ilk katılımcısını kaydetmeden önce erkenden durduruldu” diye yazıyordu.
Bir ay geçti hala sonuç yok
Turkovac aşısı hakkında birçok soru hala yanıt bekliyor. Yetkililerse sessizliğini koruyor.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) sayfasına girip Turkovac verilerini inceledik. Yedi adet çalışma gözüküyor. Ama çalışmaların sonuçları yok.
Örneğin aşının faz 1 çalışma klinik deneme 1 mart 2021 başlamış 15 mart 2022 de tahmini bitiş tarihi. Ama 15 Mayıs itibariyle hala sonuçlar ortada yok.
Prof. Dr. Bulut başka bir olguya da dikkat çekti: “Bunu özel bir şirket üretiyor. Bu özel şirketin kalite kontrol basamakları devlet tarafından sıkı denetlenmesi gerekiyor. Bunun yapılıp yapılmadığına dair bilgi yok. Şu anda kaç kişiye yapıldı Turkovac? Bunun sayılarının verilmesi lazım.
Eskiden Refik Saydam Hıfzıssıha Enstitüsü aşıları üretirdi, bir kamu kurumuydu. Ve bütün basamaklarına devlet hakimdi. Çünkü bunlar stratejik ürünler. Stratejik ürünler olduğu için de bütün toplumu ilgilendiriyor. Türkiye’de uygulanmıyor ama örneğin TİKA vasıtasıyla Afrika’ya ve Orta Asya Cumhuriyetlerine gönderiliyor. Bu nedenle de belki 10 binlerce insan oralarda bu aşıları oluyor. Ama kalite kontrol basamaklarının bilinmesi lazım. Bu konuda bir belge yayımlandı mı? Devlet tarafından bir denetleme yapıldı mı? Örneğin bant üretimde üretimin basamaklarında denetimci olması gerek. Var mı? Bilinmiyor.”
Turkovac ilk önce sadece şehir hastanelerinde uygulanmaya başlamış uzun süre aile sağlık merkezlerinde (ASM) uygulanmamıştı. Şimdi ASM’lerde de var. ASM’lerde Turkovac’a olan talebi sorduğumuzda da “Elimizde aşı var ama talep olmadığı için islem yapmıyoruz” yanıtını aldık. Bununla birlikte ASM’lerde genel anlamda hiçbir aşıya talep olmadığını da öğrendik.
