AYŞEGÜL KASAP
aysegulkasap@diken.com.tr
@aysegul_kasap
Yeni yıla doğru dijital platformlar 2021 yılında en çok dinlenen şarkıları ve sanatçıları paylaşmaya başladı. Bu paylaşımlar beraberinde telif tartışmalarını da getirdi.
Müzik emekçileri özellikle pandemi döneminde yaşanan kapanmalar nedeniyle uzun süre işsiz kalmış ve maddi zorluk çekmişti. Sadece dijital platformlardan bile hak edilen telif alınabilse, bu sürecin daha rahat aşılabileceğini savunan müzik emekçileri var.
Türk Musikisi Federasyonu, Müzik Yorumcuları Meslek Birliği (MÜYORBİR) Yönetim Kurulu Başkanı Burhan Şeşen, dijital platformlar noktasında hala bir netlik olmadığını belirterek bazılarının telif öderken bazılarının ödemediğini söyledi.
Şeşen ayrıca sırf telif hakkı nedeniyle geçen yıl dijitalden çıkma kararı aldıklarını da belirtti.
16 yıldır performans sanatçısı olan ve son iki yıldır kendi eserlerini yayınlayan Anıl Yülek ise telif konusunda bir beklentisinin olmadığını belirterek şöyle dedi: “Eserleri milyonlar dinlenen ve izlenen onlarca arkadaşımdan hep aynı şeyleri duydum. ‘Aydan aya üç kuruş geliyor’ telif olarak diyorlar. Bu da haliyle bizim elimize geçecek olanın üç kuruş bile olmayacağını anlatıyor.“
Dijital platformalar yıl sonu vesilesiyle bu yılın en çok dinlenene şarkılarını paylaşmıştı. Milyonları bulan dinlemeler üzerine sanatçı Hayko Cepkin sosyal medya hesabından telif hakkında dikkat çeken bir paylaşım yapmıştı: “Yayınlanan yıllık dinlenme sayılarına bakınca telif haklarının yetersizliği daha çok yüzümüze çarpıyor. Milyonlar dinlenirken hakkedilişten 0.01 kuruş bile alınabilse pandemide iki sene evde otururken yaşamını sürdürebilirdi müzik emekçileri. Büyük kayıp büyük ayıp. Telif haktır.”
‘Bazı platformlar ödemeden kaçınıyor’
Yıllardır telif konusuna kafa yoran ve bu alandaki problemlerin çözümü için çalışan sanatçı Şeşen’e dijital platformlarda telif durumunu sorduğumuzda şu yanıtı verdi: “Dijital konusu hala tam netleşmedi müzik sektöründe. Bazı platformlar ödeme yaparken bazı platformlar çeşitli sebeplerle ödemeden kaçınıyorlar. O zaman da hukuksal yollara başvuruyoruz doğal olarak. “
Telif tartışmalarından biri de solistin telif alabildiği ancak albümdeki ya da şarkıdaki diğer müzik emekçilerinin telif alamadığı yönündeydi.
Şeşen böyle bir şeyin söz konusu olamayacağını belirtti ve şöyle devam etti: “Eser sahipleri, yorumcular ve fonogram sahipleri anlaştıkları pay oranları üzerinden bir gelir bölüşümü yapıyorlar.”
Müzik emekçileri bin liralık desteğe mahkum kaldı
Pandemi nedeniyle kapanmaların yaşandığı dönemde müzik emekçileri Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan gelecek yardım paketlerine mahkum edildi. Bin liralık yardım paketleri doğal olarak yetersiz bulundu.
Şeşen’e göre müzik emekçilerinin bu kadar zor durumda kalmasının nedeni sadece dijital platformlar değil: “Sadece dijital alandan değil umumi mahallerden; radyo, televizyonlardan hak ettiğimiz telifleri alabilseydik bu süreç çok daha kolay atlatılabilirdi.”
‘Dijital alanda yorumcular yapımcılardan pay alıyor, sağlıklı değil’
Şeşen MÜYORBİR olarak problemin çözümü için adım atmaya devam edeceklerini söyledi: “Türkiye’de şu anda yürürlükte olan sistem dijital alanda yorumcuların yapımcılar üzerinden belli bir pay alması üzerine kurulmuş. Biz bunu çok sağlıklı bulmuyoruz üyelerimizin menfaatleri açısından. Bu yüzden geçtiğimiz sene dijitalden çıkma kararı almıştık. Ama eylül ayında gerçekleşen genel kurulda üyelerimiz oy çokluğuyla tekrar dijital alanı da takip etmemiz lehine oy kullandı. Bu yüzden tekrar takip edeceğiz bu hakları da ama bu sefer daha farklı formüller de var gündemimizde.”
‘Aydan aya üç kuruş geliyor’
16 yıldır performans sanatçısı olan Anıl Yülek telif konusunda yaşanan problemi şöyle anlattı: “Son 2 yıldır kendi eserlerimi yayımlamaya başladım. Aslında dijital piyasa ve telif konularında yeniyim. Fakat pek de bir beklentim yok. Eserleri milyonlar dinlenen ve izlenen onlarca arkadaşımdan hep aynı şeyleri duydum. ‘Aydan aya üç kuruş geliyor’ telif olarak diyorlar. Bu da haliyle bizim elimize geçecek olanın üç kuruş bile olmayacağını anlatıyor. O yüzden ne kadar kazandığımızı araştırmaya koyulmadan evvel hevesimiz kırıldı bile çoktan. Bir kez olsun bakmadım ne kadar gelmiş diye.”
‘Uğraşmamız gereken şey sanatımızken telif haklarıyla uğraşıyoruz’
Yülek de Türkiye’de telif probleminin sadece dijitalde değil her alanda olduğunu söyledi: “Sadece pandemi için değil. Sanatçılar telif haklarını normal zamanlarda da hakkıyla alabilseler, hayat bizim için daha kolay hale gelecek. Uğraşmamız gereken şey sanatımız iken biz telif haklarıyla uğraşıyoruz. Ayrıca bakanlıktan gelen yardım (ki ben başvurmadım), pandemi süreci boyunca bir müzisyenin toplam bir aylık masrafını bile karşılamamıştır.”
‘Telif haklarını korumanın en güvenilir yolu yurtdışı tabanlı kurumlarla çalışmak’
Yülek, “Muzik camiasının, -özellikle dijital platformlarda- telif konusundaki flu alanların yasal olarak netleşmesi için bir eylem planı var mı?” sorumuzaysa şöyle yanıt verdi: “Böyle bir eylem planı varsa bile bilmiyorum. Camia içinde çatışan fikirler var. Çeşitli kurumlar ve kuruluşlar sanatçıların telifleri için savaştıklarını söylüyorlar. Ama galiba artık telif haklarımızı korumanın en güvenilir yolu, kişisel olarak yurtdışı tabanlı kurumlar ile çalışmak. Bu şekilde çalışan arkadaşlarımız halinden fazlasıyla memnun.”