EFE SÖNMEZ
efesonmez@diken.com.tr
Son 10 yılda yoksulluk sınırı yaklaşık iki buçuk kat artarken, asgari ücretteki yükseliş dört buçuk katı buldu. Buna karşın bugün dört kişilik ailede iki kişi çalışsa bile yoksulluk sınırı geçilemiyor.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, 2022’nin asgari ücretinin 4 bin 253 lira olarak uygulanacağını duyururken ‘tarihi artış’ ifadesini kullandı. Bu zam, 2021’in 2 bin 825 liralık asgari ücretine göre yüzde 50’lik artışa tekabül ediyor.
Her ne kadar ‘rekor’ seviyede zam olsa da vatandaşların alım gücünde benzer bir artışın görüldüğünü söylemek pek mümkün değil.
‘Asgari’de beş kat artış var ama…
Asgari Ücret Tespit Komisyonu’nda yer alan Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu’na (Türk-İş) göre 10 yıl önce, Aralık 2012’de yoksulluk sınırı 3 bin 208 lirayken, bu yılın kasım ayında 10 bin 396 liraya kadar yükseldi. Bu da yüzde 224’lük, diğer deyişle yaklaşık 2,5 katlık bir artışa denk geliyor.
Yine, 10 yıl önce açlık sınırı 985 lirayken, bu yılın kasımında 3 bin 192’ye yükseldi. Oran, tıpkı yoksulluk sınırındaki gibi çıktı.
Asgari ücrette ise 10 yıllık artış yüzde 450 olarak kayda geçti. Bir asgari ücretli 2013 yılının başında aylık 773 lira kazanırken, yeni yıldan itibaren eline 4 bin 253 lira geçecek.
‘Açlık’ sınırındaki ücret
Yıl bazında açlık sınırı ve asgari ücret karşılaştırması yapıldığında, her iki rakamın da 2013’ten itibaren birbirine paralel seyrettiği görülüyor (alttaki grafik). 2013’ten 2016’ya kadar yıl başındaki açlık sınırı asgari ücretin üstünde çıkarken, bu yıldan itibaren 2020’ye kadar aradaki farkın fazla açılmaması dikkat çekiyor. 2020’den itibaren ise asgari ücret, belirgin şekilde açlık sınırının üzerinde.
Ancak 2016’dan itibaren asgari ücret tüm yıl aynı kalırken, açlık sınırı enflasyon nedeniyle sürekli artıyor. Örneğin 2021 yılına girerken açlık sınırı 2 bin 590, asgari ücret ise 2 bin 825 liraydı. Açlık sınırı Mayıs 2021’de 2 bin 830 liraya ulaşarak daha yılın beşinci ayında asgari ücreti geride bırakmış oldu.
‘Yoksulluk’tan kurtuluş yok
Yoksulluk sınırında ise durum daha vahim. Son 10 yıldır bir evde iki kişi çalışsa bile dört kişilik bir ailenin yoksulluk sınırına ulaşamadığı görülüyor. 2022’de uygulanacak ‘tarihi’ asgari ücretin de bundan uzak olması dikkat çekti.
Kasım 2021 itibariyle yoksulluk sınırı 10 bin liranın üzerine seyrederken, iki asgari ücretlinin bir aylık maaşı 8 bin 506 lira ediyor. Ailenin ‘yoksulluk’tan kurtulabilmesi için eve en az 2 bin lira daha gelir girmesi gerekiyor.
Zamların peşi sıra enflasyonun yeni yılda artacağı düşünülürse, yoksulluk sınırı ile asgari ücret arasındaki farkın daha da açılması işten bile değil.
Açlık sınırı, dört kişilik ailenin bir aylık zorunlu gıda harcaması tutarını ifade ederken; yoksulluk sınırı giyim, konut (kira, elektrik, su, yakıt), ulaşım, eğitim ve sağlık gibi ihtiyaçlar eklenerek hesaplanıyor.