MESUDE ERŞAN
@mesudersan
TBMM’de geçen yıl kabul edilen yasa da sağlıkta şiddeti önlemeye yetmedi. Hemen her gün aciller, poliklinikler, aile sağlığı merkezlerinde hasta ve yakınları tarafından sağlık çalışanlarına yönelik şiddet uygulanıyor.
Türk Tabipleri Birliği (TTB) Merkez Konseyi İkinci Başkanı Dr. Ali İhsan Ökten, şiddet ve şikayetlerin genç doktorları yurt dışına kaçırdığını söyledi. Ökten sadece bu yıl içinde, 1200’den fazla doktorun yurt dışı başvuruları için TTB’den ‘iyi hal belgesi’ aldığını söyledi.
En çok şiddet devlet hastanelerinde
Sağlıkta sektöründe 1 Ocak-31 Aralık 2020 tarihlerinde, 11 bin 942 beyaz kod (Sağlık Bakanlığı’nın sağlıkta şiddet birimi) verildi. Bunların 9 bin 108’i hukuki yardımla desteklendi, yani dava süreci başlatıldı. Beyaz kodun 2 bin 4’ü fiziksel ve sözel, 234’ü fiziksel, 9 bin 704’ü de sözel şiddet için verildi.
En çok beyaz kod başvurusu, devlet hastanelerinden (4 bin 226) yapıldı. İkinci sırada araştırma ve eğitim hastaneleri (2 bin 541), üçüncü sırada da aile sağlığı merkezleri (2 bin 96) yer aldı. Sağlık çalışanları içinde hekimler (6 bin 319) şiddete en sık uğruyor. Kadın sağlıkçıların başına, erkeklere göre daha fazla geliyor. Sağlıkçıların en sık şiddete maruz kaldığı birimlerse, poliklinikler (3 bin 695) ve aciller (3 bin 440).
8 binden fazla istifa
Mevcut iktidarın en önemli projelerinden olan sağlıkta dönüşümün, hekimlerin üzerine basılarak yapıldığını söyleyen Ökten: “Bu bize şikayet, şiddet, çalışma koşulların giderek ağırlaşması, malpraktis davalarının gereksiz artması olarak döndü. Sağlıkta sadece fiziksel değil, sözel ve psikolojik şiddet de çok fazla. Bunlar özellikle genç hekimlere çok olumsuz yansıyor. O kadar çok gereksiz şikayet oluyor ki. Sağlık Bakanlığı İletişim Merkezi’ne (SABİM), Alo 184’e hatta bazı valiliklerin şikayetler için paylaştığı kendi telefonlarına… Tüm bu faktörler, hekimleri ‘mesleğimizi bu şekilde yapmak istemiyoruz’ noktasına getirdi. Kamudan son aylarda 8 binden fazla hekim istifa etti. Bir kısmı emekli oldu, bir kısmı özele geçti.”
2017’den sonra büyük artış
Özellikle genç hekimler Türkiye’de kalmak istemiyor. Yabancı dil kurslarına yazılıyor, forumlarda yurt dışına gitmenin yollarını arıyor. Bu gençlere yol gösteren danışmanlık firmaları bile açıldı. Son 10 yılda, özellikle 2017’den sonra yurt dışına gidişlerde belirgin bir artış var.
Yurt dışında hekimlik yapabilmek için TTB’den iyi hal belgesi alanların sayısı 2012’de 59 idi. Bu sayı 2017’de 482, 2018’de 802, 2019’da 1047, 2020’de de 937’ye ulaştı.
Ökten’in yorumu şöyle: “Sadece bu yıl içinde 1200’ün üzerinde genç meslektaşımız, yurtdışına gidebilmek için bizden iyi hal belgesi aldı. Bu gidişlerin temelinde şiddet, şikayet, çalışma koşullarının giderek kötüleşmesi, her geçen gün ekonomik ve özlük hakkımızın gaspı var. Ama gençler arasında yaptığımız çalışmada, şiddet faktörünün çok belirgin olduğunu görüyoruz.”
Tribünlere oynarken, hekimler rencide edildi
Sağlıkta şiddette caydırıcılığın arttırılması için suç ve cezalara ilişkin düzenleme yapılması gerektiğini belirten Ökten, bugünlere nasıl gelindiğini şöyle özetledi: “İktidar sağlık politikalarını oluştururken, hekimleri, hekimliği ve sağlıkçıları rencide edici, meslek onurunu ayaklar altına alıcı söylemlerde bulundu. Tribünlere oynayarak uzun yıllar oy topladı. Bunu yaparken, hekimlerin hakları, mesleki durumları, onurlarını kesinlikle göz ardı ettiler ve hiç korumadılar. Mesleğin halkın gözündeki itibarı düştü. Aslında bu sadece sağlıkta değil, birçok alanda yapıldı. İktidarın okumuşlara, aydınlara, düşünenlere karşı olumsuz tavrı var. Kendine karşı potansiyel bir tehdit unsunu olarak görüyor.”
Saldırganlar serbest kalıyor
Sağlıkta şiddet yaşandığında, diğer hastaların sağlık hakkının engellendiğini vurgulayan Ökten, saldırganların çoğu kez tutuklanmayıp serbest bırakıldığını anlatıyor.
Ökten bunun bile tek başına tutuklama sebebi olabileceğini belirtiyor: “Kontrolden çıkmış durumdayız. Hasta içeride üç beş dakika bile kalsa kapıyı tekmeliyorlar. Biz hasta verilerini bilgisayara mı girelim, hastayı mı dinleyelim, teşhis mi koyalım, hangi tetkikleri isteyelim, tedavini nasıl planlayalım diye düşünüyoruz. Beş dakikada tüm bunları yapmamız mümkün değil. Sağlıkta şiddet yasası geçen yıl çıktı ama sonra şiddetle azalma yaşanmadı.”
Hasta doktor doktor geziyor
Aile hekimliği sistemiyle, sağlık hizmetinin basamaklandırılmadığını hatırlatan Ökten, “O halde sağlık ocakları sistemi neden kaldırıldı” diye sordu. Şu anda isteyen, istediği hastaneye, hekime başvurabiliyor.
Ökten, sözlerini şöyle sürdürdü: “Hastanın bir günde beş ayrı yere gitmesinin önünde herhangi bir engel yok. Hastanelerin, aile sağlığı merkezlerinin hasta sayısı çok arttı. İktidarın iddia ettiği gibi bu hekim sayımızın yetersizliğinden kaynaklanmıyor. Kışkırtılmış sağlık politikalarının sonucu hasta sayılarında anlamsız ve gereksiz bir artış var. 5 dakikalık muayene randevularına kadar geldik. 2002’de yılda kişi başı hekime başvurusu sayısı ortalama 3,1 iken, OECD verilerine göre şu anda 12,4 (Sağlık Bakanlığı’nın 2019 istatistiğine göre 9,8).”
Şiddet, ‘defansif tıp’ın nedenlerinden
Ankara Şehir Hastanesi acil tıp uzmanı Prof. Dr. Şervan Gökhan’a göre, gelişmiş ülkelerde sağlıkta şiddet oranı daha az olsa da şiddet uygulayanlara ciddi yaptırımlar var. Türkiye’de ‘sağlıkta şiddete sıfır tolerans’ın cümlelerde kaldığını söyleyen Gökhan, “Şiddet uygulayanın yanına yaptıkları kar kalıyor” dedi.
Hekimler ve yardımcı sağlık personelinin her an şiddete uğrama tehlikesiyle karşı karşıya bulunduğunu belirten Gökhan, şu uyarılarda bulundu: “Sağlık çalışanları her gün, ‘Doktor sen benim kim olduğumu biliyor musun’ ya da ‘Bu hastaya bir şey olursa…’ gibi cümleleri duyuyor. Şiddete uğrama korkusunun tetiklediği defansif (çekinik) tıp anlayışı ülkemizde artık tam anlamıyla oturdu. Zor, riskli müdahaleler için doktorlar birkaç kez düşünüyor. Bu durum en başarılı tıp öğrencilerinin daha az risk içeren branşlara yönelmeleriyle sonuçlanıyor. Sağlıkta şiddet artık nerdeyse yaşamın normalleri arasına girse de bu duruma karşı ciddi tedbirler alınmadığı takdirde şartları uygun, mesleki becerileri iyi ve dünyaya açık olan doktorların ülkemizde durmayacağı açık.”
