AYŞEGÜL KASAP
@aysegul_kasap
Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) “Ciddi yan etkileri var, kullanılmamalı” uyarısından yaklaşık bir yıl sonra Sağlık Bakanlığı ‘hidroksiklorokin’ ilacını ‘sessiz sedasız’ Covid-19 tedavi rehberinden çıkardı.
Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın övgüyle bahsettiği sıralarda hem DSÖ hem de ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) ‘hidroksiklorokin’in bazı durumlarda kalp ritmi sorunu dahil ölümcül yan etkileri olabileceği yönünde uyarılar yapıyordu.
Diken’e konuşan enfeksiyon hastalıkları uzmanı Prof. Dr. Esin Davutoğlu Şenol, söz konusu ilacın Covid-19 hastalarında çok ciddi yan etkilere neden olduğunun altını çizdi ve bir ilacın yeni bir hastalıkta kullanılmadan önce mutlaka faz çalışmalarının yapılması gerektiğine dikkat çekti.
FDA: Kalp ritmi sorunu dahil ölümcül yan etkiler olabilir
‘Hidroksiklorokin’, salgının başlarında umut vadediyordu. Ancak çok geçmeden ilaçla ilgili test çalışmasının yanlış kurgulandığı ve umulan etkiyi yaratmadığı anlaşıldı. İlaçla ilgili DSÖ ve Britanya’nın yaptığı çalışamalar da olumsuz sonuçlar vermişti.
FDA Mart 2020’de ilacın yalnızca Covid-19 nedeniyle hastaneye kaldırılan hastalarda ve klinik deneylerde kullanılması için onay vermişti. Ancak aynı FDA yaklaşık iki ay sonra “Bu ilaç Covid-19 için etkili değil. Covid-19’da kullanıldığında ciddi yan etkiler görülüyor. Onayımı geri çekiyorum” dedi.
FDA ayrıca ilacın bazı durumlarda kalp ritmi sorunu dahil ölümcül yan etkileri olabileceğine ilişkin uyarılarda bulundu.
Yapılan çalışmalarda ‘ölümleri artırabilir’ uyarısı
Prof. Şenol ‘hidroksiklorokin’i kendi hastalarında kullanmadı. Hatta bu nedenle çok kez şikayet edildi.
Neden kullanmadığını Diken’e şöyle anlattı Şenol: “Çalışmalarda ‘Ölümü artırabilir’ notları konulunca DSÖ bu ilacın kullanılmaması gerektiğini duyurdu. Yani hem etkili değil hem de bu hastalıkla kullanıldığında ciddi yan etkileri oluyor. Bunu uluslararası bilimsel verileri izleyen herkes biliyordu zaten.”
Covid-19’da yan etkileri ağır
‘Hidroksiklorokin’ başka hastalıkların tedavisinde kullanıldığı zaman ciddi yan etkilere neden olmuyor. Ancak Covid-19 hastalarından aksi söz konusu.
Prof. Şenol’un açıklaması şöyle: “Covid-19 bütün sistemleri tutan bir hastalık. Bu bütün sistemler içinde en çok etkilenen de karaciğer ve böbrek gibi ilaç metabolizmasını sağlayan organlar. Viral hastalıklarda yaygın bir reaksiyon olduğu için zaten genelde de ilaçların yan etkileri potansiyalizasyon olur ((iki ilacın bir arada verildiğinde yarattığı etkinin, tekil etkilerinin toplamından fazla olması). Bu ilacın yan etkisi de bu nedenle romatizma ve tutmadaki yan etkilerinden farklılaşıyor. Hastalığın kendisiyle beraber bu yan etkiler olumsuz oluyor. “
İlaç başka bir hastalıkta kullanılacaksa yeniden faz çalışması yapılmalı
Prof. Şenol ilaçların algoritmasını bir örnek üzerinden açıkladı: “Asprin baş ağrısı için kullanılıyor ama diyelim ki aspirini siz karın ağrısı için kullanacaksanız. O zaman yeniden bir faz çalışması yapmalısınız. Zaten her ilaç için endikasyon çalışması yapılmasının nedeni budur. Bir hastalıkta görmediğiniz etkisini öbür hastalıkta görebilirsiniz.“
Bir ilacın yeni bir hastalıkta kullanılması durumunda yan etki izlemesi yapılması gerekiyor. Bunu yapabilecek kuruluş ise Sağlık Bakanlığı…
Bakanlığın hidroksiklorokin kullanan hastaları takip edip etmediği bilinmiyor. Eğer hastalar izlenmiş ise sonuçlar nerede? Eğer izlenmemiş ise neden ihmal edildi? Bu soruların yanıtları bakanlık tarafından henüz verilmiş değil.
