AYŞEGÜL KASAP
aysegulkasap@diken.com.tr.
@aysegul_kasap
Madencilik yapılması yasak yerlerin ihaleye çıkılması Sayıştay raporlarında da yer aldı. Sayıştay’ın 2021 raporuna göre Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü’nün usulsüzce ihaleye çıkması ve ruhsatlandırmasının bedelini hem Türkiye’nin doğal zenginlikleri hem de Hazine ödedi.
Kurum, 1’inci derecede doğal SİT alanı olmasına rağmen Tuz Gölü’nde bile maden için ihale yapmış. Zeytinlik alanlar da izin alınması bile mümkün değil kanuna göre. Ama o alanların da ihaleleri yapılmış.
Bu tarz ihaleler ve ruhsatlar çevre aktivistlerinin mücadeleleri sonucu iptal ediliyor. İptal süreçlerindeyse maden firmaları ellerindeki ruhsata dayanarak talana devem ediyor. Kurumun ‘ağır hizmet kusuru’ bedeliniyse hazine ödüyor. Yani vergileriyle vatandaşlar…
2021’de kurumun bütçesinin yüzde 32,39’u bu kanunsuz uygulamaların bedeli olarak harcanmış.
İlgili kanuna göre özel çevre koruma bölgeleri, milli parklar, yaban hayatı koruma ve geliştirme sahaları, muhafaza ormanları, birinci derece SİT alanları madencilik alanı olarak kullanılamaz. Bunun yanı sıra kazanılmış haklar korunmak kaydıyla içme ve kullanma suyu rezervuarının maksimum su
seviyesinden 1000 metreye kadar olan kısmında madencilik yapılamaz.
‘Ağır hizmet kusuru’
Ama kurum kanunu ihlal etmiş.
İhale edilmemesi gereken gereken sahaları madencilik faaliyetleri için ihalesini yaptı. Ama daha sonra ilgili alanlarda madencilik yapılamayacağı belirtilerek iptal kararları alındı.
Sayıştay burada şunu diyor: “İptale ilişkin mahkeme kararlarının tamamında ihale edilmemesi gereken alanların ihale edilmesinde idarenin ‘ağır hizmet kusuru’ bulunduğuna hükmedildi.”
‘Oldukça fazla faiz ödendi’
İhaleleri alan firmalar iptal kararlarından sonra idare bedellerinin iadesi için kuruma başvurdu ama başvurular karşılıksız kaldı. Bunun üzerine firmalar dava açtı.
Sayıştay, Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü’nün gerek mahkeme sürecinden önce gerekse mahkemeden sonra başvurulara yazılı ve ivedi şekilde cevaplanmadığına dikkat çekti: “İlgili firmaların başvurularının cevaplanması/cevaplanmaması sürecinde yaşanan bu gecikmelerle uzayan hukuki sürecin sonunda mahkeme kararıyla iadesine hükmedilen ihale bedellerinin yanında idarece oldukça fazla tutarda faiz ve hukuki dosya masrafı ödenmek zorunda kalındı. Bu şekilde katlanılan mali içerikli hukuki yaptırımların toplam tutarı kurumun bütçesinde önemli tutarlara ulaştı ve giderek yönetilemez bir hal aldı.”
Tuz Gölü’nün bile ihalesini yapmışlar
Mahkemelerin ruhsatlarını iptal ettiği sahalar ve gerekçeleriyse şöyle:
- Ruhsata konu edilen alanın Tuz Gölü, gölün kış seviyesi, hassas A Zonu ve 1’inci Derece
Doğal SİT Alanı sınırları içerisinde kalan yeni tuz üretim sahaları var.
- Arama ruhsatına konu edilen alanın içerisinde civar köyler tarafından kullanılan su
kaynakları var. - Ruhsata konu edilen alanın Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılmasına Dair
Yönetmeliğin 23’üncü maddesi uyarınca, madencilik faaliyetinin yapılmasının yasak olduğu,
diğer bir anlatımla izin alınması mümkün olmayan bir alan olması. - İçme ve kullanma suyu rezervuarının maksimum su seviyesinden itibaren 1000 metre
mesafe genişliğine kadar olan şeritte bulunan sahanın ruhsat müracaatlarına kapatılması
gerekirken, bu alanların madencilik faaliyetlerine açılmış olması.
Hizmet kusurunun bedeli kurumun bütçesinin yüzde 32’si
Kurumun 2021’de sadece altı dosyada ihale edilmemesi gereken alanların ihale etmesi ve akabinde bu sahalara ilişkin ruhsat iptallerinin neticesinde tahsil edilen ihale bedeli 31 milyon 891 bin TL. Faiz ve hukuki dosya masrafıysa 106 milyon 487 bin 366 TL. Yani toplamda iade edilmek zorunda kalınan tutar 130 milyon 853 bin 840 TL.
Yani kurumun hem kanunu ihlal etmesi hem de ‘hizmet kusuru’ neticesinde katlanılan hukuki dosya masrafları 2021 yılı bütçesinin yüzde 26,36’sı. Toplam iade edilen tutarsa 2021 yılı bütçesinin yüzde 32,39’u.
Raporda kurumun ihlallerine dikkat çene Sayıştay, “Madencilik faaliyeti yapılması yasak olan alanlarla ilgili ihale düzenlememeli ve bu alanlar ruhsat müracaatlarına kapatılmalı” dedi.