Analistlere göre Baas rejiminin devrildiği Suriye’de ekonomik toparlanma 10 yıl sürebilir. Yeniden inşa için gereken bütçeyse en az 400 milyar dolar. (13,9 trilyon lira)
Ülkede Türkiye’nin terör örgütü olarak tanımladığı Heyet Tahrir eş-Şam’ın 27 Kasım’da başlattığı saldırı, 61 yıllık Baas Partisi rejiminin sona ermesiyle sonuçlandı.
2000’den beri devlet başkanlığı yapan Esad ailesiyle Rusya’ya sığındı.
Sahada askeri anlamda halen tam bir birlik yok.
Ülke YPG’nin oluşturduğu Suriye Demokratik Güçleri (SDG), Suriye Milli Ordusu (SMO), Heyet Tahrir eş-Şam, ABD destekli Suriye Özgür Ordusu denetiminde bölgelere bölünmüş durumda.
Geleceğe dair belirsizlik sürerken, Suriyelilerin ülkelerine dönüşü ve yeniden inşa da bir diğer gündem.
Peki Suriye’de yeniden inşa kaça mal olur, ekonomik toparlanma mümkün mü?
Birleşmiş Milletler (BM) ve çeşitli uluslararası kuruluşların raporlarına göre Suriye’nin yeniden inşası için gereken bütçe 400 milyar doları aşabilir.
Vision of Humanity’nin verilerine göre iç savaşın başladığı 2011’den bu yana ülkedeki konutların yüzde 17,5’i yıkıldı.
Tahminlere göre çatışmalardan kaynaklanan altyapı hasarı 117,7 milyar doları (4 trilyon lira) buluyor.
İç savaştan en ağır etkilenen alan petrol ve madencilik sektörü. Üretim 2010’a kıyasla yüzde 94 azaldı.
Bunu yüzde 70 daralmayla imalat, iç ticaret ve inşaat sektörü geliyor.
Dünya Bankası’na göre ülkede 2017 itibarıyla petrol dışı ekonomi, altyapıların tahrip olması, yakıt ve elektriğe erişimin azalması, düşük iş güveni ve ticaretin aksaması nedeniyle yüzde 52 küçüldü.
Toplam sanayi işletme sayısı 2011 öncesinde yaklaşık 130 bin iken 2018 sonunda 65 bin ila 71 bine kadar düştü. Bugünse bu rakamın çok daha düşük seviyelere gerilediği tahmin ediliyor.
Ülkede tarım ve kamu sektörüyse yüzde 40’tan fazla küçüldü.
2016’da Dünya Gıda Programı Suriye’nin tarım sektöründeki kayıpların 2011’den itibaren 16 milyar dolar (556,8 milyar lira) civarında olduğunu tespit etmişti.
Elektrik sektöründe kayıpsa 80 milyar dolar (2,7 trilyon lira).
Ekonomik toplanma ülkenin doğusundaki Deyrizor bölgesine bağlı.
Zengin gaz ve petrol rezervlerinin olduğu bu bölge kritik önemde.
‘Ekonomik toparlanma 10 yıl sürebilir ama siyasi koşullar düzgün işlerse...’
Analistlere göre Suriye ekonomisinin iç savaşın yıkıcı etkilerinden kurtulabilmesi on yıl sürebilir.
Bu da ancak siyasi fırtınanın dinmesi ve dış destekle mümkün.
Jusoor Studies Centre ekonomisti Khalid Al Terkawi yine de Suriye ekonomisinin 2011’deki seviyesinin üzerine çıkabileceğine inanıyor ve ekliyor: “Ama siyasi koşullar düzgün işlerse…”
Nüfusun yüzde 69’u yoksulluk sınırının altında yaşıyor
Suriye’de nüfusun yüzde 69’u yoksulluk sınırının altında.
Bu da yaklaşık 14,5 milyon Suriyeli demek.
Ülkedeki işsizlik oranıysa yüzde 50’nin üzerine çıkmış durumda.
‘İllegal ekonomiyle ayakta duruyor’
Dünya Bankası’na göre ülke illegal ekonomiyle ayakta duruyor ve ekonomide en büyük hacim Captagon adlı uyuşturucunun ticareti.
Dünya Bankası Captagon üretiminin yıllık piyasa değerinin 1,9 milyar ile 5,6 milyar dolar (66,1 milyar ila 194,8 milyar lira) arasında olduğunu belirtiyor.
Uluslararası destek şart
Uzmanlar ülkeye uluslararası desteğin şart olduğu belirtiyor:
Ancak siyasi belirsizlikler bu desteğin ne ölçüde sağlanabileceği konusunda bir soru işareti.
Esad yönetimdeyken, dünyanın en büyük ekonomilerinden Çin, Suriye’nin uluslararası arenadaki pozisyonunu destekliyordu.
Son gelişmelerin ardından Çin’in tutumunun nasıl değişeceği de merak konusu.