Türkiye’nin en büyük maden faciasına sahne olan Soma’daki kömür ocağıyla ilgili soruşturma devam ederken, maden işçilerinin savcılık tarafından yöneltilen 12 ortak soruya verdiği cevap ihmaller zincirini bir kez daha ortaya koydu.
Hürriyet’ten Banu Şen’in haberine göre, Soma soruşturmasında işçilerin sorulara birbiriyle örtüşen cevaplar verdi. Buna göre, madende uzun süredir arızalı olan makineler bile çalıştırılıyor, işçiler sıcak kömürden dolayı sağlık sorunları yaşıyordu. Ve işçilerin üzerinde ağır bir üretim baskısı vardı.
‘İşçi bantlarında kömür taşınıyordu’
Madenciler savcıya, kendilerini taşımak için kullanılması gereken ‘kulikar’ bantlarında vakit kaybetmemek için kömür taşındığını, kendilerinin madene yürüyerek inip çıktıklarını anlattı. İfade veren madencilerden M.K. şöyle konuştu: “Normalde insan nakil bantları gün içerisinde kömür taşırken vardiya çıkışında 15-20 dakika kadar insanların üzerine binebileceği seviyede yavaşlatılırdı. Ancak son bir haftalık bir sürede bu yavaşlama olmadı. Sadece kömür taşımak için kullanıldı. Vardiyadan çıkan işçiler yayan madenden çıkıyordu.”
Bir gün önce çıkan kömürler el değmeyecek kadar sıcaktı
(Fotoğraf: Reuters)
Dört yıldır madende çalışan H.A. ise savcının sıcaklık artışıyla ilgili sorusuna şu yanıtı verdi. “12.05.2014 tarihinde ben S panosunda ayağın önünde çalışıyordum. O gün bütün kömürler sıcak çıktı. Elle uzun süre tutamayacağımız kadar sıcaktı. Maden içerisinde de olaydan önceki son 15-20 günlük süre zarfında hissedilir bir sıcaklık artışı vardı. Bu sıcaklık nedeniyle hava ağırlaşmıştı. Bu yüzden sağlık sorunu yaşayan arkadaşlarımız olurdu.”
Makine arızaları bile üretimi durduramıyordu
S.G.’nin ifadesi de işçilerin üzerindeki baskıyı gösterir nitelikte: “Beş yıldır aynı maskeyi taşırım. Kontrolü yapılmadı. Gelen müfettişler ocağa girip yarım saat sonra çıkıyorlardı. Müfettişlerin geleceğinden haberimiz oluyordu. Amirlerimiz işçilere hazırlık yaptırıyordu. Üretim güvenlikten daha önemliydi. Arızadan ötürü bile arızalı makinanın durdurulması istenmiyordu. Çalışırken bu arızanın tamir edilmesi isteniyordu.”
İşçiler sağlık sorunları yaşıyordu ama ‘Bantlar boş’ baskısı vardı
Yüzlerce işçinin ifadesinin yer aldığı soruşturma tutanaklarında göze çarpan bir diğer ortak konu da, işçilerin maruz kaldığı üretim baskısıydı. İşçilerin, “Uzun süredir başımız ağrıyor, yemek yiyemiyorduk, halsizdik, 10 litre su içiyordum. Isı içeride çok yükselmişti. Kömür bile el değmeyecek ısıda çıkıyordu. Zaman zaman yangın çıkıyordu bunun nedeni karbonmonoksit artışıdır. Emniyetçilerin elinde ölçüm yaptığı gaz sensörlerinin sürekli sinyal verdiklerini duyardık. Söylediğimizde işimize bakmamız yanıtını alıyorduk. İşçi taşımak için kullanılan bantlar kömür taşımak için kullanılıyor işçiler yürüyerek madene inip çıkıyordu. Maskemiz kaç yılda bir kez kontrol edildi. Son denetimde de müfettişler madenin sadece hazırlık yapılan bir bölümüne indi. Belli aralıklarla yangın çıkıyordu. Ama yangın sensörü yoktu. Sürekli ‘Mal mal! Bantlar boş’ sözleriyle daha çok çalışmamız için baskı yapılıyordu” şeklinde konuyu özetlediği tutanaklara geçti.
Maske ve sensorlerde sürpriz yok: İhmal çok büyük
Savcının 12 sorusu:
*Maden ocağındaki çalışma yeriniz sabit miydi?
*Olay günü patlama sesi duydunuz mu?
*Olaydan önce herhangi bir yangın, elektrik kesintisi ve ya sıcaklık artışı oldu mu, havalandırma sıkıntısı nedeniyle fanların sayısında veya niteliğinde bir değişikliğe gidildi mi?
*Maden ocağında dinamit patlatılması işlemi ne şekilde gerçekleştirilir?
*Maden ocağında çalıştığınız yerde gaz ölçüm sensörleri ile yangın tertibatı var mıdır?
*İşveren tarafından çalışmanız esnasında kullanmanız için size hangi malzemeler verildi? Bu malzemeler içerisinde ferdi gaz maskesi (Oksijen maskesi) var mıydı ve çalışıyor muydu? Bu maskelerin denetim ve kontrolü yapılıyor muydu?
*Maden ocağındaki telefonlar çalışıyor muydu?
*Madende çalışan iş sağlığı ve güvenliği uzmanları düzenli olarak denetim ve incelemeleri yapıyorlar mıydı?
*İşe başlamadan önce ve işe başladıktan sonra kömür işletmesi (madencilik) ile ilgili gerekli eğitim ve kurslara tabi tutuldunuz mu?
*Maden ocağında yaşam odası diye tabir edilen bir yer var mıydı? Ayrıca yangın tatbikatı yapılıyor muydu?
*Fazla üretime dönük baskı altında çalışıyor muydunuz? Vardiya değişimleriniz ne şekilde gerçekleştirilir?
*Maden ocağındaki dış denetimler kimler tarafından ne şekilde gerçekleştirilir? Teftiş öncesi hazırlık yapılır mı?