Merkez Bankası (MB) BOTAŞ dahil kamu iktisadi teşebbüslerine (KİT) temmuzda döviz satmadı.
MB’nin net uluslararası rezervleri, döviz piyasasına ‘arka kapı’ müdahaleleri ve BOTAŞ başta olmak üzere KİT’lere sattığı dövizle yıl içinde sert düşüşler kaydetmişti.
Temmuz başında 6,1 milyar dolarla 2002’den bu yana yeni dip seviyeyi gören net uluslararası rezervler 29 Temmuz itibariyle 2,4 milyar dolar artışla 9,1 milyar dolara çıktı.
MB, yüksek enerji ithalatına rağmen BOTAŞ dahil kamu iktisadi teşebbüslerine (KİT) temmuzda döviz satmadı. Böylece geçen yıl eylülden bu yana ilk defa KİT’lere döviz satmamış oldu.
Böylece son dokuz ayda 23,9 milyar dolar rezerv kaybına neden olan mevcut döviz politikasının önemli bir payı olan BOTAŞ’ın döviz ihtiyacı da yeniden piyasaya yöneldi.
MB ‘gerek gördüğü dönemlerde’ BOTAŞ’ın döviz ihtiyacını piyasaya girmeden karşılıyordu. Buna ihtiyaç olmadığı dönemlerdeyse ilgili kurumlar piyasada döviz işlemi yapabiliyor. MB’nin belirli bir KİT’in döviz ihtiyacını karşılayıp karşılamama kararı, günlük haftalık değil üç-altı aylık dönemlerde değişiyor. Yani banka bu konuda genellikle sık değişiklik yapmıyor.
Bankacılar bekliyordu
MB bu konuda son belirgin değişikliğe Ekim 2021’de gitmiş ve o günden beri BOTAŞ’ın ihtiyacını karşılamıştı. MB verilerine göre büyük bölümünün BOTAŞ ithalat maliyetinin oluşturduğu KİT’lere döviz satışı yılın ilk yedi ayında 18,1 milyar dolar oldu. Bankacılar MB’nin yaz aylarında BOTAŞ’a döviz satmayacağını ya da düşük tutarda satacağını öngörüyordu.
Bu yöntemle MB doğrudan müdahalede etmese bile rezerv maliyetine rağmen piyasaya gelecek döviz talebini azaltıyordu. Sistem, bankacıların kamu kontrolü olarak tanımladığı kur politikasında da önemli bir rol oynuyor.
Rezervler risk altında
Artan enerji maliyeti ve bunun rezervlerle karşılanıyor olması Türkiye’nin cari fazla amaçlayan ‘yeni ekonomi modeli’ politikasına yönelik de en büyük risk unsuru olarak görülüyor.
Artan enerji maliyetlerinin ekonomi programının temel hedefi olan cari fazlanın artık bu yıl için mümkün olmadığını göstermesi, istikrarlı kur politikasını da içeren yeni ekonomi politikası için en büyük tehdit olarak görülüyor.
BOTAŞ’ın döviz ihtiyacının MB tarafından karşılanıyor olması bankanın swap hariç eksi 55 milyar dolarda olan rezervlerini daha da risk altında bırakıyordu.
