Prof. Dr. Osman Müftüoğlu, önce ‘herkesin aklındaki sorular’ı sıraladı: “Vaka sayılarındaki artış hızı ne zaman düşecek? Biraz olsun nefes alabilecek miyiz? İşimize gücümüze dönüp ekonomik kayıpları telafi etmemiz mümkün olabilecek mi? Eskisi kadar olmasa da biraz olsun sosyalleşme imkânı bulabilecek miyiz?” Sonra da ‘bu soruların yanıtlarını belirleyecek dört etken’i yazdı.
Müftüoğlu’na göre dört etken şöyle:
1. Mutasyonları hızı ve tipi bundan sonrası için çok önemli bir belirleyici. Salgının süresi uzayıp aşılama kampanyalarındaki başarısızlık devam ettikçe bu virüsün farklı ülkelerde, farklı mutasyonlarla yeniden ortaya çıkacağı da kesin. Önce İngiltere, Brezilya ve Güney Afrika’da başlayan mutasyonlara şimdi de Hindistan mutasyonları eklendi.
2. Aşı meselesi önemli zira elimizde etkinliği bilimsel olarak kanıtlanmış en az yedi sekiz aşı var ama birkaç ülke dışında aşılamada dünya ölçüsünde bir başarısızlık yaşandığı kesin. Aşılama hızı çok düşük. Ayrıca ülkeler arasında ciddi bir ‘aşı adaletsizliği’nin yaşandığını da hepimiz biliyoruz. Aşı üretiminin artması ve paylaşıma adil koşullar getirilmesi başarılamaz ise bulaşlar artacak, hastalar ve kayıplar çoğalacak, mevcutlardan daha tehlikeli yeni mutasyonlar ortaya çıkabilecektir.
3. Aşıların yeni mutasyonlara karşı etkinliği de önemli bir ayrıntı, mühim bir belirleyici faktör. Neyse ki şimdiye kadar gelişen mutasyonların çoğuna karşı eldeki mevcut aşıların tümünün etkili olabildikleri konusunda fikir birliği var. Ama eğer mutasyonlar bu hızla sürer ve aşılara dirençli yeni mutasyonlar ortaya çıkarsa salgını kontrol altına almak daha da zorlaşabilecektir.
4. Bizim sabır katsayımız da en az aşılar ve tedavideki başarılar kadar önemli bir ayrıntıdır. Hemen her ülkede toplumsal sabrın dibe vurduğunu, sosyal gerilmelerin arttığını gösteren işaretler var. Sabrımız azaldıkça maske, mesafe, temizlik üçlüsüne uyumda belirli bir zayıflama durumu ortaya çıkabiliyor. Neticede de virüs daha kolay yayılma imkânı buluyor.
