MESUDE DEMİR
Kocaeli’nde sekiz yaşındaki İrem Aslan’ın menenjitten ölmesi aileleri tedirgin etti. Buna karşılık çocuk enfeksiyon hastalıkları uzmanı Prof. Dr. Mehmet Ceyhan, menenjit salgını ya da pikinin söz konusu olmadığını söyledi.
Beyin ve omuriliği saran zarların iltihaplanmasına menenjit deniyor. Menenjitin üç önemli etkeni var. Pnömokoklar, haemophilus influenzae tip b (HİB) ve meningokok.
Takvime henüz alınmayan aşılar pahalı
Bunların ilk ikisine karşı aşılar çocukluk çağı Sağlık Bakanlığı aşı takviminde yer alıyor.
Ancak meningokok (bu da diğerleri gibi bir bakteri) etkenlerine karşı aşılar bu takvime henüz eklenmedi. İsteyen ailelerin, piyasadaki iki aşının dozu başına yaklaşık 2 bin 247- 2 bin 836 lira ödemesi gerekiyor.
Menenjit ilk saatlerde üst solunum yolu enfeksiyonlarına benzer bulgular (ateş, baş ağrısı ve kusma) gösterip hızla ilerleyerek 24 saatte ölüme neden olabilen ciddi bir hastalık.
Her yıl yaklaşık 250 bin kişi bu hastalık nedeniyle hayatını kaybediyor. Ölümle sonuçlanmayan vakalardaysa işitme kaybı, beyin hasarı, böbrek hasarı, uzuv kayıpları ve sinir sistemi sorunları gibi kalıcı hasarlar bırakabiliyor. Menenjit her yaş grubunda tehlikeli olmasa da özellikle bir yaş altı çocuklarda, bazı ülkelerde genç yetişkinlerde daha sık görülüyor.
Türkiye’de yılda yaklaşık 1500 meningokok vakası görülüyor
Türkiye’de yılda 1500 civarında meningokok vakası görülüyor. Yine meningokok 350 bin civarında da ölüme neden oluyor.
Ceyhan: Artış gösteren bir bulgu yok
Prof. Dr. Mehmet Ceyhan, 2005’ten beri Türkiye’nin yüzde 60’ına hizmet veren 33 merkezden örnek toplayarak hastalığın sürveyansını (takip) yapıyor.
Diken’in sorularını yanıtlayan Ceyhan, menenjit vakalarında artış olduğunu gösteren herhangi bir bulgu bulunmadığını söyledi ve ekledi: “Ancak menenjit vakaları dalgalanmalar gösterir. Meningokok etkenine bağlı menenjitler beş ila 10 yılda bir pik yapar. Şu anda böyle bir pik olduğuna dair herhangi bir veri yok. Aşılamalar, aşı kararsızlığı nedeniyle bir miktar azaldı. Buna bağlı menenjitte artış bekliyoruz.”
Meningokok aşısı yaklaşık 60 ülkenin aşı takviminde yer alıyor. Recep Akdağ’ın sağlık bakanlığı döneminde rutin aşılama programına alınmak üzereyken bakan değişince bu rafa kalktı. Meningokokla birlikte rota ve HPV aşıları da takvime eklenmek için bekliyor. Ancak ilgili bakanlık ve kurullarında herhangi bir hareket yok.
‘Artık menenjitlerin yüzde 90’ının nedeni meningokok‘
Türkiye’de 2006’dan beri Hib, 2008’den beri de pnömokok aşısı yapıldığı için, artık menenjitlerin yüzde 90’ının nedeni meningokok.
Her ülkede meningokok bakterisinin tipleri ve etkili olduğu yaşlar farklılık gösteriyor. Örneğin ABD’de daha çok lise ve üniversite öğrencilerinde görülürken, İngiltere ve Türkiye’de küçük çocuklarda, Suudi Arabistan’da hac nedeniyle yaşlılarda, Afrika’daysa her yaşta görülüyor. O yüzden ABD adolesanlara, İngiltere ve Suudi Arabistan bebeklere ücretsiz kitlesel aşılama uyguluyor. Ceyhan, “Bizim sürveyansımıza göre meningokok küçük çocuklarda sorun. İlk yaşta aşılamayı yapmalıyız” dedi.
Ceyhan: Bebeklikte her iki aşı yapılmalı
Meningokok menenjitine daha çok beş tip sebep oluyor. Bunlar A, B, C, W, Y tipleri. Dört tanesine karşı (A, C, W, Y) koruyuculuk sağlayan dörtlü aşı denen bir meningokok aşısı (Nimenrix) bulunuyor. B tipine karşı koruyuculuk sağlayan bir başka aşı (Bexsero) daha var. Her iki aşı da bizde ruhsatlı. Cansız olup ikinci aydan itibaren uygulanabiliyor.
Ceyhan, hepsinde farklı yıllarda dominant grup olabildiği için, iki aşının da bebeklikte yapılmasını öneriyor.
Hac ve umreye gidenlerinkini devlet karşılıyor
Zaten askerlik hizmeti yapanlar bu aşıyı zorunlu oluyor.
Hacı adaylarının dörtlü aşısını devlet karşılıyor. Suudi Arabistan bu aşıyı olmayanları ülkeye almıyor (umre için gidenler dahil).
Başka ülkelerin aşı önerileri bize uymaz!
Menenjit sürveyansına göre bizdeki bakterilerin serogrup ve yaş dağılımı hem ABD ve hem de Avrupa’dan farklı.
Ceyhan başka ülkelerin aşı önerilerini tercüme edip bizim çocuklarımıza önermenin büyük hata olduğunu söyledi: “Sürveyansta bakterilerin genotipini çalışıyoruz. Biliyoruz ki daha çok Ortadoğu ve Afrika’daki bakterilerden etkileniyoruz. Bizde hac ciddi bir kaynak. Genellikle hacılarımıza Afrika’dan gelen hacılardan bulaşıyor. Kendileri hastalanmasa da evlerindeki küçük çocuklara bulaştırıyorlar.”
Hangi durumlarda aşılama yapılmalı?
Şu anda bir meningokok salgını olmadığı için Ceyhan aşağıdaki durumlarda tekrar aşılama yapılmasını öneriyor:
* Çocuğun okulunda meningokok hastalığı çıktıysa
* Aile bireylerinden birinde bu hastalık çıktıysa
* Sık görüşülen bir arkadaş ya da akrabada çıktıysa
* Bir bağışıklık eksikliği varsa veya buna neden olan bir ilaç (eculizumab, ravuzuilumab) kullanılıyorsa
* Dalağı yok veya fonksiyon görmüyorsa
Doz
* Sosyal çevresinde menenjit çıkan çocuklarda şu anda sık görülen grup B olduğu için bir B aşısı (Bexsero);
* Daha önce meningokok B aşısını yaptırmamışsa altı ay arayla iki doz
* Daha önce meningokok B aşısı yaptırmışsa, çocuk yedi yaşından küçükse üç yıl, yedi yaşından büyükse ve beş yıl geçmişse bir doz hatırlatma
* Diğer dört gruptan biriyle vakalar artarsa CDC B grubu için bir yıl bile geçse tekrar doz