ABD’nin en eski sözlük yayıncısı olan Merriam-Webster, yılın kelimesi olarak ‘gaslighting’i seçti. Psikolojik manipülasyon ve taciz yöntemi olan ‘gaslighting‘ kelimesinin sözlük aramaları 2022’de yüzde 1740 arttı.
Britanyalı oyun yazarı Patrick Hamilton 1938’de ‘Gas Light’ kitabını yazdığında, kelimenin 21’inci yüzyılda bu kadar sık kullanılacağını muhtemelen tahmin etmiyordu.
BBC’nin aktardığına göre Merriam-Webster Pazartesi günü yaptığı açıklamada, komplo teorileri ve sahte haberler çağında gaslighting’in zamanımıza ait bir kelime olarak ortaya çıktığını söyledi.
Şirketin genel yayın yönetmeni Peter Sokolowski, özellikle kişinin kendi çıkarı için bir başkasını kasten yanıltması, psikolojik manipülasyon yoluyla birinin kendinden şüphe etmesini sağlama çabası anlamına gelen gaslighting’in kelime aramalarındaki artışının tek bir olaydan kaynaklanmadığını aktardı: “Yılın her günü sık sık aranan bir kelimeydi.”
Kelimenin kökeni Victoria dönemi Londra’sına dayanıyor
Gaslighting, kelimesinin kökeni Patrick Hamilton’ın Kraliçe Victoria dönemi Londra’sında geçen oyunundan geliyor. Oyunda orta sınıfa mensup bir çiftin yalanlara ve aldatmaya dayalı evliliği ele alınıyor.
Oyunda baş karakter Jack Manningham, evlerindeki gaz lambasının kısıldığını söyleyen karısı Bella’yı delirmeye başladığına ikna etmeye çalışıyor.
Oyun 1940’ta İngiltere’de ardından 1944’te ABD’de olmak üzere iki kez beyaz perdeye uyarlandı. Ingrid Bergman’ın oynadığı Amerikan versiyonu, iki Akademi Ödülü kazandı.
Merriam-Webster’ın da belirttiği gibi, terim 20’nci yüzyılda öncelikle psikolojik manipülasyona atıfta bulunsa da kelimenin çağdaş kullanımı daha geniş bir anlam ifade ediyor.
Gaslighting özellikle kişisel ve politik bağlamlarda insanları ‘yanıltmakta kullanılan kanallar ve teknolojilerdeki büyük artışı’ anlatıyor.
Bu yıl en çok aranan kelimeler
Bu yıl en çok aranan diğer İngilizce kelimeler arasında, Türkçe karşılıklarıyla ‘oligark’, ‘omicron’, ‘LGBTQIA’, ‘konsort kraliçe’ gibi kelimeler de var.