TUĞBA ÖZER
@tugbaaozerr
Eski büyükelçi Faruk Loğoğlu, yarınki NATO zirvesinde Boğazlar’ın üye ülkelerin donanmalarına açılması konusunda Türkiye’nin baskı altına alınma olasılığı için, “Hazırlıklı olmak lazım” dedi. Loğoğlu, Türkiye’nin Montrö Boğazlar Sözleşmesi nedeniyle böyle bir esneklik adımına gideceğini düşünmediğini de belirtti.
Rusya’nın Ukrayna’yı işgali üzerine Montrö Boğazlar Sözleşmesi tekrar gündeme geldi. Ukrayna, Türkiye’den Boğazlar’ı Rusya’ya kapatmasını istiyor. Ukrayna’nın Ankara Büyükelçisi Vasili Bodnar bu sabah “Çanakkale Boğazı’nın kapatılması için talepte bulunuyoruz. Bize göre Montrö Sözleşmesi’nin 19’uncu maddesi uygulanmaya konulmalı” demişti.
1936 yılında imzalanan Montrö Boğazlar Sözleşmesi, Boğazlar’ın kontrolünü Türkiye’ye bırakıyor. Sözleşme Ankara’ya hangi savaş gemilerinin Boğazlar’dan geçebileceğine karar verme ve kendisine tehdit olarak görmesi ya da bir savaş çıkması durumunda da Boğazlar’ı yabancı gemilere kapatma yetkisi tanıyor.
‘Karadeniz’e girme açısından bir baskı yapılacaktır’
Sözleşmenin öneminin bir kez daha ortaya çıktığını ifade eden eski dışişleri müsteşarı ve büyükelçi Loğoğlu şöyle konuştu: “ABD tam da şu sıralar donanmasıyla Karadeniz’de bulunmak ister. Fransa, Almanya gibi NATO ülkelerinin deniz kuvvetleri de aynı şekilde. Ama Montrö Sözleşmesi savaş hali gibi durumlarda buna izin vermiyor. Türkiye zaten uzun yıllardır başta ABD, NATO ülkelerinden Montrö Sözleşmesi’nin esnetilmesi, yumuşatılması yönünde talepleri karşılamıyor. ”
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın da katılacağı yarınki çevrimiçi NATO zirvesini hatırlatan Loğoğlu, şunları söyledi: “Orada da Boğazlar’ı NATO’ya açma konusu yeniden gündeme gelebilir. NATO’nun belirleyeceği tutum muhtemelen Karadeniz konusunu da gündeme getirecektir. Türkiye’nin buna hazırlıklı olması lazım. Karadeniz’e girme açısından bir baskı yapılacaktır, bunun kapısı da Montrö. Sözleşmenin esnetilmesi talep edilebilir. Ben bu baskı durumunda, hem Montrö Sözleşmesi’nin gerekleri bakımından hem Rusya’nın ‘Karadeniz’i, sahili olmayan ülkelere açmama’ beklentisi bakımından Türkiye’nin bir esneklik kararı vereceğini düşünmüyorum.”
Loğoğlu, “Rusya’nın tutumuna da artık işgal dememiz lazım. Çünkü sadece Donbass değil ötesinde de askeri hareketleri var” dedi.
‘Aç, kapa’ talepleri dikkate alınmamalı
Loğoğlu, Ukrayna büyükelçisinin Türkiye’ye çağrısını şöyle değerlendirdi: “Ukrayna’nın talebi kendi çıkarları açısından yapılmış bir yorum. Montrö Sözleşmesi’nin maddelerini, 19’uncu madde de dahil, diğer ülkeler nasıl yorumlar bilmiyorum. Esas olan Türkiye’nin bu konuda yapacağı değerlendirme olmalıdır. ‘Şurayı aç, burayı kapa’ şeklindeki talepler Türkiye tarafından dikkate alınmamalıdır. Sözleşme ne emrediyorsa o yapılmalı.”
Loğoğlu sözlerini şöyle noktaladı: “Montrö 1936’dan beri yürürlükte olan evrensel bir mutabakat. O nedenle Türkiye ‘uluslararası hukuk, sözleşme hükümleri’ diyerek, ister ABD’den ister Rusya’dan ister Ukrayna’dan gelsin Montrö hükümlerine ters düşecek uygulamalardan kesinlikle kaçınmalı.”