‘Doxlamak‘, bir kişiye ait özel bilgileri ortaya çıkarıp yaymak anlamına geliyor. Başınıza gelirse ‘doxlanmış‘ oluyorsunuz. Peki, ‘doxxing’ tam olarak neleri kapsıyor? İşte bu konuda kafalar biraz karışık.
Doxlama ya da doxlanma, internete ait çoğu kavram gibi İngilizce’den devşirme; orijinali doxxing (doxing olarak da yazılıyor). Yine çoğu zamane kavramı gibi iki kelimenin birleşip kısaltılmasından oluşuyor: Belge (Dox) düşürme (dropping).
Kişinin özel bilgilerini (çoğunlukla İnternet ortamında) ifşa etmek olarak tanımlanan ‘doxlama‘, bir tür siber-intikam, ceza vermek için yapılıyor.
Merriam-Webster’a göre, terimin bilinen ilk kullanımı 2009 yılına denk geliyor. Modern zamanın nabzını tutan Urban Dictionary’ye girişiyse 2014.
Ama bu kadar etimoloji ve sözlük bilgisi yeter.
Neo-Naziler, kürtaj yapan doktorlar
Bir kişinin özel bilgilerini kamuya ifşa etmek internetten önce de vardı, yine de dijital dünyada bunları hem bulmak hem de yaymak çok daha kolay.
İnternet dergisi Snopes, Doxing kavramını masaya yatırıp enine boyuna inceledi.
1990’larda, internet kullanıcıları neo-Nazi olduğundan şüphelendikleri isimlerin listelerini yayımlamaya başladı. Doxing ilk olarak böyle yaygınlaştı. Yine bu dönemde kürtaj karşıtlarının kurduğu ‘Nuremberg Files’ adlı web sitesi, kürtaj yapan doktorların ev adreslerini paylaşarak örtülü bir biçimde hedef gösterdi.
Terimin yaygınlaşması 2010’larda oldu. Bilgisayar oyunları sırasında kadınları, özellikle de feministleri sistematik olarak taciz, takip ve tehdit eden yarı organize bir grubun yaptıkları ‘Gamergate‘ olarak adlandırıldı. Bu olayla doxing popüler kültürün lugatına getirdi.
Ev adresiniz neden gizli kalmalı
Bazı bilgiler gizli olmasa da özel kalmalı. Örneğin, ev adresinizin İnternet’te olması zararsız gibi görünse de kötü niyetli birinin eline geçtiğinde takipten tehdite bir dizi tatsızlığa hatta daha fazlasına yol açabilir.
2017 yılında 28 yaşındaki Andrew Finch’in, evine giren polis tarafından öldürülmesinin sebebine bakalım.
Biri, polise suç ihbarında bulunarak Finch’in oturduğu evin adresini verdi. Polis eve baskın düzenledi ve bu sırada Finch’i yanlışlıkla öldürdü.
Ortada suç filan da yoktu, ihbarda bulunan kişi ‘eşek şakası’ yapmıştı. İşin trajik yanı, şaka yapmak istediği kişi Finch de değil, evde ondan önce oturan kişiydi! (Bu arada, polisi sahte ihbarla bir eve yönlendirmenin de bir adı var: swatting)
Takma isim kullanan yazarı ifşa etmek doxing mi?
Neyin doxing olup olmadığı konusundaki ilginç bir tartışma da ‘İtalyan romancı Elena Ferrante’ üzerinden yaşandı. Aslında böyle biri yoktu. Kimliğini gizli tutmak isteyen yazar kendine takma isim seçmişti. 2016’da bir gazeteci, yazarın gerçek kimliğini araştırıp bulduğunu söyledi. Bu yaptığını yanlış bulanlara karşı kendini savunurken ‘Yazarın gerçek kimliğini bilmenin okurlara eserleri hakkında ek fikir vereceğini’ iddia etti.
Geçen yıl Aralık ayında bir doxxing iddiası da milyarder iş adamı Elon Musk’tan geldi. Musk önce oğlunun Los Angeles’ta bir sürücü tarafından takip edildiğini söyledi ve sonra da Twitter’da özel jetini takip eden @elonjet hesabını platformdan yasakladı. Musk, ‘Herhangi birinin gerçek zamanlı konum bilgisini paylaşan hesapların askıya alacağını’ ilan etti.
Nitekim sonrasında hem @elonjet hesabı hem de aralarında gazetecilerin de bulunduğu başka hesaplar ‘gerçek zamanlı konum’ paylaştıkları gerekçesiyle askıya alındı. Gazeteciler kamuya açık olmayan bilgi paylaşmadıklarını söyleyerek, Musk’ı sansürcülükle suçladı.
Polisler de doxlanmaktan korktu
Yalnızca bireyler değil devleti temsil eden görevliler de doxlanabiliyor. 2020’de ABD’de polis memurları siyah Amerikalı George Floyd’u gözaltına alırken nefessiz bırakarak öldürmüştü. Olay büyük infiale sebep olmuş, ülke ayağa kalkmıştı. Polis teşkilatı olaya karışan polis memurlarının kimliklerinin rozetlerinden anlaşılacağını düşüneek
polis tarafından öldürülmesinin ardından protestoların ardından Portland’da kolluk kuvvetlerine bilgi vermekle “şiddetli anarşistleri” suçladı. Teşkilat, mahremiyetlerinin tehlikeye girmesi riskini azaltmak için memurların rozetlerindeki isimleri numarayla değiştirdi.
Sosyal medyanın kuralları
Facebook ve Twitter gibi platformlar, doxxing’in yol açabileceği tehlikeli durumlara meydan vermemek için çeşitli politikalar geliştiriyor. Belirli bilgileri ifşa eden içerikleri siliyorlar.
Birkaç yıl önce Hong Kong’da, polis çocuklarının demokrasi yanlısı protestocular tarafından ‘doxlandığı‘ iddia edildi. 2019’da mahkeme yalnızca çocukların değil polislerin de bilgilerinin paylaşılmasını yasakladı. Birçok protestocu bu kararın polisleri daha da çok koruduğunu söyledi.
Singapur’da da taciz karşıtı yasalar, ‘doxxing’i bir suç olarak tanımlayacak şekilde değiştirildi.
Doxlamak ya da doxlamamak
ABD’de bazı eyaletlerde ‘doxxing‘ karşıtı yasalar var. Bazı eyaletler ise ‘siber takip’ yasalarını güçlendiriyor, doxlayanları cezalandırıyor.
Doxlayan, bazen mağdur olduğu için ifşaya başvururken bazen de doxlayarak mağdur edebiliyor. Tam da bu yüzden, yasalar şimdilik hayatın gerisinde kalıyor.