Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın, dört yıldır tutuklu insan hakları aktivisti Osman Kavala’nın serbest bırakılması için çağrı yapan Batılı 10 büyükelçiyi ‘istenmeyen kişi‘ ilan edilmesini istemesi nedeniyle Dışişleri ‘fazla mesaide.’

ABD, Almanya, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İsveç, Kanada, Norveç ve Yeni Zelanda’nın Ankara büyükelçileri, 18 Ekim’de ortak bir açıklamayla, Kavala’nın ‘serbest bırakılması’nı istemişti.
Büyükelçiler, dışişlerine çağrılarak uyarılmış, Erdoğan da hafta içindeki Afrika gezisi dönüşünde, “Bunları ülkemizde ağırlamak gibi bir lüksümüz olamaz” demişti.
Erdoğan bugünkü konuşmasında şunları söylemişti: “Kavala, Kavala. ‘Kavala’ dediğin Soros’un Türkiye şubesi. 10 tane büyükelçi onun için Dışişleri Bakanlığına geliyor. Bu ne terbiyesizliktir? Siz burayı ne zannediyorsunuz? Burası öyle zannettiğiniz gibi bir kabile devleti değil. Burada kalkıp Dışişleri Bakanlığı’na gelip talimat verme gibi bir yola giremezsiniz. Gerekli talimatı ben de Dışişleri Bakanımıza verdim. Ne yapması gerektiğini söyledim. ‘Bu 10 tane büyükelçi bunların bir an önce istenmeyen adam ilan edilmelerini hemen halledeceksiniz’ dedim. Zira bunlar, Türkiye’yi tanıyacaklar, anlayacaklar, bilecekler, bilmedikleri, anlamadıkları gün burayı terk edecekler.”
‘Zamanlama henüz belli değil‘
DW Türkçe’nin haberine göre Erdoğan, büyükelçilerin ‘istenmeyen kişi‘ ilan edilmesi talimatını ilk olarak hafta içindeki Afrika gezisinde verdi. Ancak dışişleri bürokrasisi kararı geri çevirmeye çalışıyor. Bu bilgilere göre bir yandan bakanlıkta 10 büyükelçinin ‘istenmeyen kişi’ ilan edilmesiyle ilgili çalışma yapılıyor bir yandan da diplomatlar süreci durdurmaya çalışıyor.
BBC Türkçe de bir Dışişleri yetkilisinin şu sözlerini aktardı: “Büyükelçilerin ‘istenmeyen kişi’ ilan edilmesi için süreç başlayacak ancak zamanlama henüz belli değil.”
İstenmeyen kişi nedir?
Persona non grata (istenmeyen kişi) terimi; devletlerarası ilişkilerde bir ülkeye girmesi veya o ülkede kalması, ülkenin merkezi hükümeti tarafından yasaklanan yabancı bir kişi için kullanıyor. ‘İstenmeyen kişi‘ kendisine verilen diplomatik dokunulmazlık hakkı sayesinde tutuklama ve herhangi bir kovuşturmadan korunan yabancı diplomata bir ülkenin uygulayabileceği en ciddi kınama biçimi olarak biliniyor. Bu duruma hukuki geçerlik kazandıran Viyana Diplomatik İlişkiler Konvansiyonu, diplomatların bulunduğu ülkenin yasa ve düzenlemelerine saygı duymasını şart koşuyor.
Ne olabilir?
Türkiye’nin ‘istenmeyen kişi’ prosedürü başlatması, 10 büyükelçinin sınırdışı edilmesiyle sonuçlanabilir. Bu durumda söz konusu ülkeler de misillemede bulunabilir. Bu da Batı ile Türkiye arasında ‘tarihi kopuş’a yol açabilir.
‘Kazanç sağlamayacak bir siyasi hamle’
İyi Partili Aydın Sezgin, Erdoğan’ın büyükelçilerin ‘istenmeyen kişi‘ ilan edilmesini istemesini ‘kazanç getirmeyecek bir siyaset hamlesi’ olarak niteledi.
Sezgin’in değerlendirmeleri şöyle: “Dışişleri Bakanlığı’nın Erdoğan’ın talimatına direnmesi mümkün değil. Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu’nun Erdoğan’ı yanlıştan çevirebileceğini, onu ikna edebileceğini düşünmek imkansız. Çünkü Türkiye’de dışişleri bakanı, Erdoğan’ın sekreteri gibi çalışıyor. İç siyasette sıkışan Erdoğan, bir hamle yapıyor kendince ama bu hamleden kazanç elde edemez. Yaptığı bu korkunç açıklama Türkiye’nin zaten yıpranmış, diktatör ülke, az gelişmiş Afrika ülkesi imajını daha da perçinler. Çünkü böyle 10 büyükelçinin birden istenmeyen adam ilan edilmesine ancak oralarda rastlanır.”
‘Erdoğan rasyonelliğini tamamen yitirdi’
DEVA Partisi Dışişleri ve Güvenlik Politikaları Başkanı Yasemin Bilgel de Türkiye’nin ‘korkunç bir duruma‘ düştüğünü söyledi.
Bilgel şöyle devam etti: “Akıl alır gibi değil. Erdoğan rasyonelliğini tamamen yitirdi. 10 ülke de; Türk büyükelçilerini yollayacak. Erdoğan, diplomatik alanda yapılabilecek en büyük hatayı yaptı. İç siyasette sıkışmış bir liderin Türkiye’yi dünyadan koparabileceğini açıkça görüyoruz. Diplomaside diyalog temeldir. Erdoğan’a bunu kim hatırlatacak?.”
Kılıçdaroğlu’ndan Erdoğan’a 10 büyükelçi yanıtı: Suni gerekçeler yaratma çabası
Erdoğan, 10 büyükelçinin ‘istenmeyen kişi’ ilan edilmesi için talimatı vermiş
Erdoğan’dan 10 ülkenin büyükelçisine: Bunları ağırlama lüksümüz olamaz
‘Kavala çağrısı’ndan dolayı Dışişleri’ne çağrılan büyükelçilerden yaptırım mesajı
‘Kavala çağrısı’ sebebiyle 10 ülkenin büyükelçileri Dışişleri’ne çağrıldı
10 ülkeden Kavala’nın serbest bırakılması için ortak açıklama
Osman Kavala 1453 gündür tutuklu