Asker Hakları, 2012 – 2013 yılları arasında zorunlu askerlik görevi sırasında yaşanan hak ihlallerini açıkladı.
askerhaklari.com sitesine gelen başvurulara göre hazırlanan rapor, zorunlu askerlikleri sırasında kötü muamele, dayak, orantısız cezalar gibi hak ihlallerine bizzat maruz kalan ya da şahit olan askerlerin şikayetleriyle hazırlandı.
Siteye 653 başvuru yapıldı; 274 hakaret, 193 dayak, 94 tehdit vakası yansırken, 32 şüpheli ölüm ve intihar şikayeti geldi.
İlki, 2011-2012 yıllarını kapsayan rapor, zorunlu askerlikteki hak ihlallerini belgeleyen en önemli araştırmalar arasında sayılıyor.
Başvuru sayısı katlandı
Kamuoyundaki bilinirliğin artmasıyla ilk rapora göre şikayet sayısı yüzde 50 arttı. En çok şikayet alınan iller, Ankara, İstanbul, İzmir, Kıbrıs, Erzurum, Şırnak, Hakkari, Kars, Hatay, Kırıkkale olarak sıralandı.
Siteye en çok başvuru dayak, tehdit, hakaret gibi alt başlıkları kapsayan kötü muamelede geldi. Başvuran askerlerden 274’ü hakarete uğradığını, 193’ü dayağa maruz kaldığını söyledi. Tehdit edildiğini söyleyen 94 askerin şikayeti alındı.
Azalma değil, bilinçlenme
Kötü muamelenin rapora yansıyan şikayetlerdeki oranı önceki raporda yüzde 48’ken bu raporda yüzde 42’ye düştü. Raporda bu, vakaların azalmasına değil, hak ihlallerine karşı hak arama bilincinin artması gösterildi.
Kötü muamele şikayetlerinin çoğunlukla rütbeli personele yönelik olduğu; 152 astsubay, 143 subay ve 75 uzman çavuş ve 67 erin kötü vakalarda taraf olduğu belirlendi.
Raporda birçok askerin ‘psikolojik ve fiziksel baskı’ya uğradığı yer alırken, hiyerarşi ortamında keyfi uygulamaların ortaya çıktığı, bu durumda mağdurların çaresizliğe kapıldığı ifade edilerek şöyle denildi: “Kişiler bu şekilde çaresizlik hissine çok çabuk savrulabilmekte, “İntihar etmeyi düşünüyorum” gibi radikal ifadeleri rahatlıkla telafuz edebilir noktaya gelmektedir.”
Ölümle sonuçlanan 36 şikayet
Raporda, ölümle sonuçlanan vakalar da yer alıyor. 32’si şüpheli ölüm veya intihar olmak üzere ölümle sonuçlanan 36 vaka tespit edildi. 24 ölüm şüpheli intihar olarak bildirilirken, iki kesin intihar, üç eğitim zayiatı, 6altıkötü muamele ve tedbirsizlik sonucu ölüm rapor edildi.
54 kişi de askerliği sırasında intihar etmeyi düşündüğünü iletti.
Raporda ölümlerle ilgili yürütülen soruşturmalarla ilgili şu ifadeler yer aldı: “Ailelerin anlatımlarına göre soruşturma süreçleri çoğunlukla bir oldu bittiye getirilecek ihmalkar, aceleci ve aileler açısından tatmin edicilikten uzak bir şekilde yürütülmektedir.”
Askerlikte yaşanan intiharların sivile oranla 2.5 kat daha yüksek olduğu da vurgulandı.
Orantısız cezalar artıyor
Disiplin genel başlığı altında ise aşırı fiziksel aktiviteye zorlama, şahsi işine koşturma, uykusuz bırakma, devrecilik ve orantısız cezalar gibi hak ihlalleri ele alındı.
Psikolojik sorunlar da rapora girdi
Sağlık hakkını kullanamama konusundaki hak ihlallerinde de dikkate değer bir artış gözlemlendi. 65 asker sağlık hakkına erişiminin engellendiğini belirtirken, 158 kişi de yeterli düzeyde alamadığını belirtti.
“Komutanı tarafından yediği dayaktan ötürü darp izi olan, hastaneye kaldırılan, sağlığını kaybeden ve bunun askerlik sonrası kalıcı etkilerini yaşayan çok sayıda vakaya rastlamaktayız” denilen rapora, 82 fiziksel, 115 psikolojik hasar şikayeti yansıdı.
Uğur Kantar ‘örneği’
Raporda Kıbrıs’taki askerliği sırasında disiplin koğuşunda gördüğü işkence sonrası ölen Uğur Kantar davasına da yer verildi. Kantar’ın dava kronolojisi, askeri yargı rejiminin adil yargılanma önünde engel teşkil ettiğine örnek olarak gösterildi.
Cezasızlığın yaygın bir sorun olduğu dile getirilen raporda, ihlallere karşı ceza verilse dahi ceza oranlarının minimum düzeyde tutulduğuna dikkat çekildi.
Raporun tamamını buradan okuyabilirsiniz.