Türkiye’de satılan cevizin yüzde 72’si, bademin ise yüzde 80’i yurtdışından alınmaya başladı. Amerikan cevizi Tokat ve Amasya ürünü diye satılıyor.
Fotoğraf: DHA
Tüm Kuruyemiş Sanayicileri ve İş Adamları Derneği (TÜKSİAD) Genel Sekreteri Ceren Topçu, ceviz ve bademde kaçak ithalatın patladığına dikkat çekti.
Bunun sebebinin de tüketiciye gidene kadar ürünlerden alınan vergilerin verginin yüzde 42.3 olmasına bağlayan Topçu şu bilgileri verdi: “Kuruyemiş sektörü iç pazar büyüklüğü 9 buçuk milyar lira yani 2.6 milyar dolar. Bunun içinde iç badem yaklaşık 1 milyar lira yani 300 milyon dolar. 500 milyon doları da iç ceviz. İkisinin pazar büyüklüğü toplamı 800 milyar dolar. Toplam iç pazar büyüklüğünün yüzde 30’unu iç ceviz ve badem oluşturuyor. Resmi rakamlar cevizin yüzde 32’si ithal ediliyor görülüyor ama kaçak geçişleri düşündüğümüzde bu oranın yüzde 72 olduğunu düşünüyoruz. Bademin yüzde 80’ini ithal ediyoruz. Kaçak olarak Türkiye’ye getirilen badem miktarı da buna dahil.”
‘Yerli badem yok ki satalım’
Çiftçinin teşvik edilmesi halinde yerli ceviz üretiminin kendiler için daha iyi olacağını söyleyen Kuru Gıda Toptancıları’ndan Mehmet Özbuğanlı da “Yerli malı daha lezzetli ve ekonomiye de katkısı daha çok olur. Gidip Güney Amerika’dan ceviz getireceğimize kendi ürünümüzü tüketmiş oluruz” diye konuştu.
Kuruyemiş tüketmek lüks olduğunu vurgulayan Özbuğanlı şöyle devam etti: “Eskiden herkes tüketirdi. Şimdi artık öyle değil. Önceden haftada bir kuruyemiş alıp evine götüren insanlar vardı şimdi ayda bir alıyorlar. İnsanlar ‘Yemesem de olur ne olacak’ diyor. Badem de Amerika’dan geliyor, yerli badem yok ki satalım yani yetmiyor. Bademin kilosu 38 lira. Yerli Badem Datça’da var ama çok pahalı. Oraya gidip alsak kilosu 70-80 lira. Hiçbir ithal ürün yerli ürünün yerini tutmaz. tüketim çok ama üretim yok biz de o tüketimi karşılamak için dışarıdan ürün getirtiyoruz.”
‘Amerikan ürünü satılmayınca, Amasya deniyor’
Cevizin Amerika, Ukrayna ve Özbekistan’dan geldiğini belirten kuruyemiş toptancısı Reşat Kınış’ın görüşleri de şöyle: “İç cevizin kilosu 30’dan başlıyor 55 liraya kadar çıkıyor. Kabuklu ceviz ise 18 lira ile 25 lira arasında. Çiftçi üretmiyor, ağaçlarımızın hepsini kestik. Şu anda ceviz arıyoruz. Şu an dünyada en büyük ceviz ithalatçısı da biziz. Biz toptan sattığımız için bizden alanlarda ‘Satamıyoruz’ diye tepki gösteriyorlar. Amerikan veya Nijerya mali dedikleri zaman satmakta zorlandıklarını dile getiriyorlar. Onun için mecburen Amasya, Tokat, Afyonkarahisar cevizi diye satıp işin içinden çıktıklarını söylüyorlar. Amerika’dan geldi dedikleri zaman insanlar almak istemiyormuş.”
‘Yerli ürün olsa daha çok satılır’
Toptancı Yalçın Memiş de “Badem Amerika’dan geliyor, Türkiye’de çok az var, az olduğu için fiyatı pahalı. Şu anda Datça bademi var kilosu 50 lira, ithal yüksekti fakat şimdi 35-36 liraya kadar geriledi. Ürünler yerli olursa daha çok satılır. Kabuklu yerli cevizin kilosu 26 lira, iç ceviz 58-60 lira, Amerika’dan gelen kabuklu ceviziz kilosu 20-22, iç ceviz ise 45-50 lira civarında” diye konuştu.
‘Devlet desteği bekliyoruz’
Datça’nın tek çiftçi birliği Sındı Kalkınma Kooperatifi Başkanı Ömer Ohan, Türkiye’de şu ana kadar badem üzerinde herhangi bir devlet desteğinin bulunmadığına dikkat çekerek şunları söyledi: “Diğer tarım ürünlerine olduğu gibi badem yetiştiricilerine de devletin destek vermesini bekliyoruz. Devletten bugüne kadar herhangi bir danışmanlık hizmeti almış değiliz. Halk, birbirine bakarak, atadan-dededen kalma usulleri geliştirerek badem yetiştiriciliği yapıyor. Çok eksiğimiz var. “
Cevizin sorunu antraknozu hastalığı
Türkiye Gıda ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyonu (TGDF) Genel Sekreteri İlknur Menlik, ceviz üretiminde en büyük sorunun verimde yüzde 100’e varan düşüşlere neden olabilen ceviz antraknozu hastalığı olduğunu söyledi. Menlik’e göre bademin ise bu yılki en büyük sorunu don ve aşırı yağış.
Malatya kayısısı ölüyor: 2 milyon ağaç kesildi, 9 milyon daha kesilecek
Şeker-İş uyardı: Fabrikalar satılırsa nişasta bazlı şekere mahkum oluruz
İhale açıldı: Hükümet 14 şeker fabrikasını ‘davetli’ şirketlere satacak
İki ayda tamamlanacak: Hükümet 14 şeker fabrikasının satışı için harekete geçti
Çiftçi sordu: Ordu’dan 9 liraya çıkan fındık kuruyemişçide 60 lira; fark nereye gitti?
