METE ÇUBUKÇU
Suriye’deki iç savaş beşinci yılına doğru yol alıyor. Son dönemin en korkunç savaşlarından biri bu.
Bu savaşta Esad vahşetinden IŞİD barbarlığına, 2. Dünya Savaşı’ndaki Dresden görüntülerinden, mültecilerin dramına tekmili mevcut.
Herkesin savaşı
ABD başta olmak üzere ikircikli tavırlı birçok ülkeyle sadece Suriye’deki rejimi devirmeye ya da rejimi korumaya angaje olanlarla birlikte bu kirli savaşa elini sokmayan memleket neredeyse yok. Beşinci yıla girerken bu savaş artık Suriyeliler dışında herkesin savaşı.
Bir yanda ayakta kalabilmek için her şeyi deneyen Baas rejimi, Hizbullah, Şii milisler, İran vs. Diğer yanda IŞİD ve IŞİD’e benzeyen birçok radikal ya da yardımların geldiği ülkelere bağlı olarak ılımlı kılığına giren gruplar ve bu gruplara göz yumanlar, doğrudan dolaylı destekleyenler.
Olmalan tek şey birleşik muhalefet
Dört yılda olmayan tek şey birleşik ve ortak zeminde buluşabilen bir muhalefet, sadece ismi baki kalan Özgür Suriye Ordusu.
Dört yıl önce tüm bunları tahmin edebilir miydik?
Hepsini olmasa bile bir kısmını evet. Yani Suriye rejiminin birkaç ay içinde teslim olmayacağını biliyor ve söylüyorduk.
Pat durumu
Dört yılın sonunda müthiş bir insani dram, kanlı ve kirli bir denge savaşı… Kimin kullandığı belirsiz gruplar, mezhepçiliğin geri dönüşsüz biçimde tırmanışı… Ortadoğu’nun kadim unsurlarından Hristiyanların ve farklı dinlerin kovulmasına göz yumulması, IŞİD denilen barbarlar ve onlara karşı direnenler, öncelikle Kürtler vs.
Suriye’de bir ‘pat’ durumu var.
Çünkü, alandaki durum kimsenin tek başına yeni bir Suriye oluşturmasına izin vermiyor. Vermeyecek de. Ne Esad ne de her tondan radikal İslamcılar, Selefiler, El Nusra, Ahrar El Şam vb. örgütlerden bir şey çıkacak. Çıkamaz da. Çünkü hiçbirinin yeni bir ülke kurabilme kapasitesi ve öngörüsü yok. Hepsi de kim tarafından destekleniyorsa o ülkenin politikasını savunmak zorunda; hiçbirisi kendisi değil. Özgün bir Suriye muhalefeti bu saatten sonra da çok zor.
Irak ve Libya tecrübesi
Artık IŞİD temizlenmeden Esad’la kimsenin uğraşmayacağı açık. ABD Dışişleri Bakanı Kerry her ne kadar “Esad’la görüşmek zorundayız” deyip sonradan çark etmiş olsa da öyle değil. Çünkü ABD kişisel olarak Esad’la masaya oturmayacak olsa da Suriye’de pamuk ipliğine bağlı kurumların tamamen ortadan kalkmasını göze alamaz. Bu nedenle konu Esad’ın kendisi değil rejimin ve kurumlarının ne olacağı? Irak tecrübeleri var arkalarında.
ABD’nin dört yıl önce Türkiye dahil birçok ülkeyi teşvik edip şu an Esad yerine IŞİD’le mücadeleyi öncelemesi de cabası. Bunun arkasında da Libya tecrübesi yatıyor. Libya’yı görenler bu haliyle Suriye’ye bir müdahalede bulunmaz.
Hatırlarsanız Libya’daki ‘özgürlük savaşçıları’ ABD’li büyükelçiyi öldürünce işler değişmişti. Şu anda Libya’da bir hükümet dahi yok. Türkiye için de Libya kaybedilmiş durumda. Neyse, ABD tüm bunlardan dersler çıkarabiliyor mu tartışılır ancak durum bu.
Durum değişti
Şaşırtıcı olan hala bu işin birkaç ay içinde biteceğini düşünüp dört yıl önceki noktada takılıp kalanların bulunması.
Oysa durum değişti.
‘Kim IŞİD gibi bir unsurun ortaya çıkabileceğini düşünebilirdi’ deniyor. Bir soru daha ekleyelim, ‘Kim taktik açıdan bile olsa ABD ile İran’ın aynı noktada birleşeceğini düşünebilirdi?’
Suriye savaşını hızlandırmak bu haliyle kimseye fayda sağlamaz. Zaten bu korkunç savaş bu haliyle bitmez.
Bu saatten sonra şu ya da bu şekilde savaşı sona erdirip ortak bir uzlaşma için çaba harcamak gerekir. Bu korkunç durumun içinden ne Esad ne muhalifler ne de bu savaştan medet umanlar çıkabilir. Böyle gidilirse dört değil daha çok yıllar sürer bu iş. İstatistikler, bölge dengeleri bunu gösteriyor.
Evet, burası ‘Yeni Ortadoğu’ ama eski dengeleri ve ayak oyunlarını da içinde barındırıyor.
Bazıları hem eskisini iyi bilmiyor hem de ‘Yeni Ortadoğu’yu hala anlayamıyor.