MESUDE DEMİR
@mesudedemirr
Özellikle 35 yaş öncesi spor sırasındaki ölümlerde ilk akla gelen sebep kalp krizi oluyor. Ancak gerçek etken farklı olabiliyor.
Kalp ve damar hastalıkları uzmanı Prof. Dr. Meral Kayıkçıooğlu, bu yaş öncesi spor sırasındaki ani ölümler veya sporcu ölümlerinde, kalp krizinin çok nadir altta yatan neden olduğunu söyledi.
Ani ölümleri önlemek için sağlık kontrollerinin ve farkındalığın artırılması hayati önem taşıyor.
Kayıkçıoğlu, spora başlayacak, lisans çıkarılacak çocuk ve gençlerin ailesinde ani ya da efor sırasında ölüm vb. öykü olup olmadığının mutlaka sorgulanması ve EKG’nin çekilmesi gerektiği uyarısı yaptı.
Kayıkçıoğlu ayrıca, gençlerin spor sırasında ani ölümü halinde, ailelerinin kalp ve damar hastalıkları açısından taranması gerektiğini de belirtti.
En sık neden kalp kasının anormal kalınlaşması
Genç sporculardaki ani ölümün en sık nedeni tıp dilinde hipertrofik kardiyomiyopati (HKM) denilen hastalık. Bu genetik kalp hastalığı, genel popülasyonda oldukça sık görülüyor (200-500 kişide bir). HKM’de kalp kasının anormal kalınlaştığını belirten Kayıkçıoğlu, “Özellikle efor sırasında ani kalp durmasına yol açabiliyor” dedi.
Kayıkçıoğlu’nun verdiği bilgiye göre bir başka neden kalbin elektriksel sistemini etkileyen kalp kası hastalıkları.
Koroner damarların anormal şekilde genişlemesi, kalbin yeterli oksijen almasını engellediği için ani ölümlere yol açabiliyor.
Aritmiler (ritim bozuklukları), özellikle uzun QT sendromu (genetik geçişli bir ritim bozukluğu) vb. ani kalp durmalarına neden olabiliyor.
Bir başka sebepse miyokardit (kalp iltihabı). Bu viral enfeksiyonlara bağlı gelişen durum, kalbin kan pompalamasını bozuyor, yoğun spor aktiviteleri sırasında kalp krizi yaşanabiliyor.
Aort diseksiyonu ciddi bir sorun. Kanı kalpten dışarı taşıyan ana atardamarın (aort) duvarında yırtılma olursa bu da bir ölüm sebebi. Özellike Marfan sendromu gibi bağ dokusu hastalıkları olan gençlerde aortun yırtılması görülebiliyor.
Göğüse top çarpması dahi ölümcül aritmi yapabilir
Göğüs kafesine alınan ani bir darbe, kalpte ölümcül ritm bozukluğuna neden olabiliyor. Bu, genellikle beyzbol, futbol gibi temas sporlarında görülüyor. Bazen sporcuda hiçbir şey risk bulunmasa da göğsüne top çarpması dahi ölümcül aritmi yapabiliyor. Kafa travmaları da bir başka ölüm sebebi.
Bazı solunun sorunları da ani ölümlere zemin hazırlıyor. Kontrolsüz astım hastalarında yoğun fiziksel aktivite, krizleri tetikleyebiliyor. Göğüs travmaları da ayrıca akciğeri söndürerek solunum sorunlarını beraberinde getiriyor.
Elektrolit dengesizlikleri faktörler arasında sıralanıyor. Yoğun efor, özellikle susuz kalma ve mineral kaybı durumlarında (örneğin ishal, yolculuk, oruç, uzamış açlık, ateş vs.) kalp kası üzerindeki yükü artırarak ölümcül ritim bozukluklarına yol açabiliyor.
‘Ailedeki kolesterol yükseliği nedeniyle 10 yaş daha erken kriz geçiriyoruz’
Genetik ve metabolik bozukluklar üzerinde önemle durulan etkenlerden. Özellikle ailevi hiperkolesterolemi (kolesterolün aşırı yüksek olması) genç kalp krizlerinde ana nedenlerden biri.
Türkiye’de her 164 kişiden birinin ailevi hiperkolesterolemi hastası olduğunu belirten Kayıkçıoğlu, şöyle devam etti:
“Bu nedenle Avrupa’ya göre 10 yaş daha erken kalp krizi geçiriyoruz. Genç yaşta kalp krizlerini önlemek için erken yaşlardan itibaren bu bireylerin saptanması ve ömür boyu kolesterol düzeylerinin düşük tutulması gerekiyor.
Ailesinde erken yaşta kalp krizi olanlar (55 yaş ve öncesi) ve LDL kolesterol düzeyi 190 ve üzerindeyse derhal bir kardiyoloji uzmanına görünmelerini öneriyoruz.”
Enerji içecekleri, doping, steroidlere dikkat
Performans artırıcı madde kullanımı, doping ve steroidler, enerji içecekleri, uyarıcılar, yüksek dozda kafein de genç yaşta kalp krizlerini artıran faktörlerden.
Öte yandan aşırı zayıflamak için yapılan bazı diyetler de kalbe zarar verebiliyor, aritmi riskini artırıyor. Ketojenik (protein ağırlıklı beslenme) diyetlerde kolesterol yüksekliklerine rastlanıyor. Hatta bazı diyetlerde pıhtılaşma da artabiliyor, akciğer embolileri bildiriliyor. İdeali ayda 3-4 kiloyu geçmeyecek hızda diyet yapmak.
Viral enfeksiyonlardan hemen sonra spora çıkılmamalı
Kayıkçıoğlu önlem olarak şu önerilerde bulundu:
*Sporculara düzenli EKG, EKO gibi kardiyak testler yapılmalı.
*Acil durumlar için spor tesislerinde defibrilatör (şok cihazı) bulunmalı ve acil müdahale eğitimi verilmeli.
*Sporcular, antrenörler ve aileler kalp sağlığı riskleri ve ani ölüm belirtileri konusunda bilinçlendirilmeli.
*Spor öncesi yoğun kafein dahil, uyarıcı, enerji içeceği tüketilmemeli.
* Viral enfeksiyonlarda ve hemen sonrası spora çıkılmamalı.
