H. AYHAN TİNİN
Sanat da var / Tiyatro
insanatinart@gmail.com
Müzik iyi gelir.
Ezgiler besler umudu…
Sözler yaraları sağaltır bazen…
Bahar rüzgarını yağmurlarını, güneş dağıtıverir.
Henüz Maryland Üniversitesi’ndeyken müzikal yazarlığı yapan, eski donanma askeri James Rado ve Pitsburgh’lu kalabalık bir ailenin on çocuğundan biri olan, Georgetown’lu Gerome Ragni oyuncu olmak için New York’a taşınmışlardı.
Dört yıl sonra elde ettikleri tek şey ‘Hang Your Head and Die’ adlı tek gecelik başarısız bir gösteride sahneye çıkarken, kuliste tanışmak olmuştu.
Daha öncesinde de bir şeyler yapmışlardı. Ancak hayallerine giden yolda her ikisi de çok ağır adımlarla yürüyorlardı.
Sanat böyleydi işte… O kırılma noktasına kadar çok şey hüzün veren şekilde gerçekleşir, geceler uzun ve kaygılı, gündüzler umutla koşulan ama sonuçsuz gelişmelerle dolu geçerdi.
Ragni 1966’da Viet Rock adlı yine orta sınıf bir müzikalde yer aldı. Ardından dostu James’e “Kendi rock müzikalimizi yazalım” dedi.
Bu imkânsız hayal, ikilinin başarıya giden yolunun gizli basamaklarıydı. Jerry ve Jim bir pop rock/gösteri tasarlamaya başladılar. Şarkı sözlerini yazıyor, sahneleri tasarlıyor ancak bestelerini yapacak istedikleri gibi birini bulamıyorlardı.
1966’nın sonbaharında Galt Mac Dermot ile tanıştılar. Jim ve Jerry bu tanışma gününe kutsal evlilik diye isim verdiler daha sonra…
Mac Dermot o günlerin çerçevesini şu sözlerle çiziyor; “Saçlarım kısaydı, hiç hippiyle tanışmamıştım, bir karım ve dört çocuğumla State Island’da yaşıyordum”… Bu şu demekti; ben o şarkıların radikal dünyasından çok uzaktaydım, ama besteleri o dünyaya çok yakındı.
1967 kışında üçlü çılgınca çalışıyordu.
Henüz nerede ve kiminle sahneye çıkacağı bilinmeyen bir müzikal için…
Dünya ise karmakarışık olmaya devam ediyordu.
İkinci dünya savaşından sonra ‘daha iyi bir dünya’ için verilen sözler unutulmuş, ‘Bebek Patlaması Kuşağı’ hayal kırıklığı yaşarken Amerika; Atlantik’in öte yanında sonuçsuz bir savaşa girmişti; Vietnam.
1968 yılı dünyayı sarsmaya hazırlanıyordu. ‘HAIR Müzikali’ de…
Jerry yani Gerome Rangi New York treninde Joseph Papp ile şans eseri tanıştığında Papp ‘The Public Theatre’ı inşa ediyordu. 1967’de gösterinin ilk halini altı haftalığına sahnelemeyi kabul etti.
Bu arada gösteriyi birkaç kez izleyen, savaş karşıtı politikacı adayı Michael Butler ‘HAIR’ın daha geniş olanaklarla sergilenmesi istiyordu.
1968 Ocak geldi. Gösteri epeyce değişmişti. Finansal destek Butler’dan geliyordu. Broadway’deki birkaç gösteri merkezi ‘HAIR’i reddetti.
Gençler gezegenin her yerinde ‘Dünyayı istiyoruz, şimdi’ sloganıyla harekete geçmişti.
Sonradan ‘Dünyayı değiştiren yıl’ olarak tanınacak 1968’in ilk gününde New York Times gazetesi, ‘Dünya Şiddet Dolu Bir Yıla Veda Ediyor; Şehre Kar Yağıyor’ manşetiyle çıktı. Tüm dünya bir dönüm noktasına hazırlandığı duygusuyla sarsılıyordu. Papa barış çağrısı yaptı. Birleşmiş Milletler, 1968’in Uluslararası İnsan Hakları Yılı olacağını duyurdu.
Gösteriyi sergileyecek sahne bulunamıyordu. Ancak Butler kararlıydı. Sonunda Biltmore Theatre’ı satın aldı!
Deneysel tiyatro çalışmalarıyla tanınan yeni yönetmen Tom O’Horgan direksiyona geçti. Jim ve Jerry de yazdıkları gösterinin oyuncu kadrosuna katıldılar.
Sokaklardan ‘Şarkı söylemeyi biliyor musunuz?’ diye uzun saçlı oyuncular bulundu, Diane Keaton, Meat Loaf, Sally Eaton gibi geleceğin yıldızlarıyla perde Broadway’de açıldı.
Küçük salonlardan Broadway’e transfer edilen ilk müzikal gösteri ‘HAIR’ oldu.
28 Nisan 1968’de New York Times, The Wall Street Journal, New York Post‘un tiyatro eleştiri sayfaları yıkılıyordu: “HAIR’in şaşırtıcı bir çekiciliği var. Ona karşı koymak çok zor.”
‘HAIR’ perdelemeden, örtmeden Amerika’nın o günlerdeki hakikatini bütün çıplaklığıyla ortaya koyuyor ve ‘Lets in the sunshine/Bırak Güneş İçeri Girsin’ diyordu.
Gölgeli odalarda kaçak oynamaya özen gösterenler olsa da gerçek sanat, güncelin hakikatiyle buluştuğunda zamana direnen başyapıtlar ortaya çıkıyordu.
Doğum günün kutlu olsun ‘HAIR’.