Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Yaman Akdeniz, Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) ‘sansür sopası’ olarak kullanılan 8/A maddesiyle ilgili verdiği ‘hak ihlali’ kararının sansüre engel olmayacağını söyledi.
Bu maddenin yerel seçimler döneminde sansüre dayanak yapılacağına dikkat çeken Akdeniz “İptali için TBMM harekete geçmelidir” dedi.
Anayasa Mahkemesi (AYM) 5651 sayılı kanunun 8/A maddesi gereğince verilen erişim engeli kararları için “İfade özgürlüğü hakkının ihlalidir” dedi. Aralarında Diken’in de olduğu 62 başvurucuyu haklı bulan AYM kararı 21 Kasım 2023’te verdi ama bugün duyurdu. AYM karar doğrultusunda 8/A dayanak gösterilerek uygulanan erişim engellerinin kaldırılmasına hükmetti.
Profesör Akdeniz, bu başvurularının 28’ini İfade Özgürlüğü Derneği’nin (İFÖD) takip ettiğini söyledi ve kararın satır aralarını açıkladı.
Akdeniz kararın tarihçesi, siyasi ve yargısal süreçlerini şöyle anlattı:
* 8/A sarmalının 2015’ten bu yana İfade Özgürlüğü Derneği hukuk ekibi tarafından ne şekilde çözüldüğünü kamuoyu ile paylaşacağım.
* Öncelikle 8/A maddesi 27 Mart 2015 tarihinde yürürlüğe girdi. Haziran 2015 seçimleri ve sona eren çözüm süreci sonrasında muhalif ve Kürt haber sitelerini hedef alacak şekilde ağır bir siyasi sansür mekanizması olarak kullanılmaya başlandı. Detaylar burada.
* TİB kapatılana kadar sadece Gölbaşı Sulh Ceza Hakimliği tarafından 153 8/A kararı verildi. 2022 sonu itibarıyla 1.406 8/A kararı verilirken en çok karar 2022 yılı içinde 461 kararla verilmiştir. 2023’te de benzer bir tablo söz konusudur.
* Anayasa Mahkemesi’nin ilkesel yaklaşımını sunduğu ve dolayısıyla ilk 8/A kararı Hacı Lokman Birlik haberlerinin engellenmesi ile ilgili BirGün kararıdır. @ifadeorgtr hukuk ekibi tarafından yapılan başvuru konusu haber 5 Ekim 2015 tarihinde yayınlanmıştır.
* AYM BirGün kararında ifade ve basın özgürlüğü kararı verirken ilkesel olarak talepte bulunan yürütme organları, ilgili idare TİB/BTK Başkanı ve sulh ceza hakimliklerine ne şekilde karar vermeleri gerektiğini 22 Eylül 2019 tarihli kararıyla açıklamıştır.
* @ifadeorgtr yıllık @engelliweb rapor çalışmaları sırasında (2018-2022) AYM’nin BirGün kararına veya sonraki 8/A ihlal kararlarına atıf yapan tek bir tane sulh ceza hakimliği kararına rastlanmamıştır. Bu kararlara yapılan itirazların yüzde 99,9’u reddedilmiştir.
* AYM, arka arkaya @ifadeorgtr hukuk ekibi tarafından hazırlanan Diken, Baransav, Yüksekova Güncel, SiyasiHaber ve Wikipedia (kısmen İFÖD) başvurularında da ifade ve basın özgürlüğü kararı vermiştir. Arkasından http://Sendika.Org başvurusunda da ihlal kararı vermiştir.
* Yine @ifadeorgtr tarafından hazırlanan toplu http://Sendika.Org (2) başvurusunda da 09.09.2020 tarihinde karar vermiştir. Tüm bu kararların icrası hep sorunlu olmuş, ihlal kararları hakimlikler tarafından hep aylar sonra uygulanmıştır.
* Detaylar önemli. 09.09.2020 tarihinden sonra AYM nezdinde duraklama devri başlamış, AYM tam 3 sene boyunca tek bir 8/A kararı vermemiştir. Bu dönemde yapılan @odatv, @TurkishIndy ve @jinnewsturkce gibi başvurular ve daha niceleri ancak 11 Ocak 2024 tarihinde karara bağlanmıştır.
* 14.09.2023 tarihinde ise AYM, @ifadeorgtr tarafından hazırlanan başvuruda Artı Gerçek kararını açıklamıştır. Bu karar BirGün ve diğer kararlardan farklı olarak 8/A maddesinin yasallık ilkesine aykırı olduğuna hükmetmiştir.
* Dolayısıyla, Artı Gerçek kararıyla AYM nezdinde artık 8/A hükmü uygulanamaz & bu karardan sonra AYM tarafından toplu karar verilmesi kaçınılmaz hale gelmiştir. 21.11.2023 tarihli & birleştirilmiş Ahmet Alphan Sabancı ve Diğerleri kararı da bu kararların devamı niteliğindedir.
* Ahmet Alphan Sabancı (@ahmetasabanci) ve Diğerleri başvurusuna konu ana başvuru ve toplamda bu başvuruda yer alan 62 başvurudan 28 tanesi @ifadeorgtr hukuk ekibi tarafından hazırlanmıştır. AYM bu kararında Artı gerçek kararına atıfla tüm başvurularda ihlal kararı vermiştir.
* Hiç bir şey kendi kendine olmazken, çok önemli detayların arada kaynadığı, içeriğinin, önem ve etkisinin anlaşılamadığı bir 8/A kararına dönüşmüştür Ahmet Alphan Sabancı ve Diğerleri kararı. O bakımdan araya sıkışan detayları örneklerle açıklayacağım.
* @ifadeorgtr tarafından hazırlanan 2016 @ahmetasabanci başvurusu bir dönem yayın yapan Jiyan haber sitesi ile ilgilidir. @DikenComTr‘in 2017 başvurusu “İstiklal Caddesi Bombalanması” haberleri ile ilgilidir ve 2017’den beri bu başvurunun bekletilmesi fazlasıyla anlamsızdır.
* Sevgili Tora Pekin (@mercan_adasi) tarafından @cumhuriyetgzt adına yapılan 2015 tarihli başvuru 09.05.2015 tarihli, @candundaradasi imzalı “İşte Erdoğan’ın Yok Dediği Silahlar” başlıklı haberle ilgilidir. Bilinen ilk 8/A kararıyla ilgili başvuru ‘araya kaynatılmıştır.’
* 62 başvuru arasında @ifadeorgtr tarafından @odatv adına 2020 yılı içinde yapılmış beş başvuru da bulunmaktadır. AYM (güya) hızlı hareket etmiş, Bakanlık görüşü ve karşı cevaplar Eylül 2020’de tamamlanmasına rağmen @odatv başvurusu bir türlü karara bağlanmamıştır.
* @cumhuriyetgzt başvurusu gibi başlı başına karar olması gereken @odatv başvurusu da araya sıkıştırılmıştır. Benzer şekilde, yine @ifadeorgtr tarafından hazırlanan @TurkishIndy adına yapılan başvurular da bekletilmiş, ayrı karar olması gerekirken araya sıkıştırılmıştır.
* Bir diğer önemli başvuru zincirinde, 11 tanesi @ifadeorgtr tarafından hazırlanan toplam 13 başvuru @jinnewsturkce adına yapılmıştır. AYM başlı başına ayrı bir ihlal kararı vermesi gerekirken, bu başvuruları da bekletmiş fakat 13 başvuruda da ihlal vermiştir (çok sevindim ayrı)
* Daha fazla bekletilmeden, bu toplu karara Ekşi @sozluk başvurusunun da eklenmesi önemli olmakla birlikte, listeleme usulünden ziyade ayrı bir karar verilmesi beklenirdi.
* Son olarak, bu konu kapanmadı. AYM tarafından 8/A maddesiyle ilgili en az 2-3 tane daha toplu karar çıkması lazım. Halen 2017 ve sonrası yapılmış fakat bu toplu karara eklenmemiş başvurular bulunmaktadır. Kaldı ki 8/A maddesi iptal edilmemiştir ve uygulanmaya devam etmektedir.
* İki gün önce X tarafından paylaşılan kararın 8/A kararı olduğu unutulmamalıdır. Mart 2024 yerel seçim döneminde de sıklıkla kullanılmaya devam edilecek olan 8/A sorunu AYM kararlarına rağmen devam edecektir. İptali için TBMM harekete geçmelidir.
* Biz @ifadeorgtr olarak 2015’ten beri yaptığımız gibi bu konunun takipçisi olmaya devam edeceğiz. Bu konu hakkında kamuoyunu bilgilendirmeye de devam edeceğim.
8/A maddesi ne?
Engelli Web raporu 8/A maddesini şöyle tanımlıyor:
* 5651 sayılı Kanunun 8’inci maddesine milli güvenlik ve kamu düzeninin korunması ile ilgili eklenen 16 sayılı paragrafla TİB’e verilen erişim engelleme yetkisi Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edildikten sonra 5651 sayılı Kanun’a “Gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi” başlıklı yeni bir 8/A maddesi 27.03.2015 tarihinde eklenmiştir. 8/A maddesiyle öncelikle hakimlere yaşam hakkı ile kişilerin can ve mal güvenliğinin korunması, millî güvenlik ve kamu düzeninin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi veya genel sağlığın korunması sebeplerinden bir veya birkaçına bağlı olarak internet ortamında yer alan yayınla ilgili olarak içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararı verme yetkisi verilmiştir.
* Ayrıca, 8/A maddesi kapsamında 27.03.2015 tarihinden 02.07.2018 tarihine kadar başbakanlığa, bu tarihten sonraysa cumhurbaşkanlığına gecikmesinde sakınca bulunan hallerde yaşam hakkı ile kişilerin can ve mal güvenliğinin korunması, millî güvenlik ve kamu düzeninin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi veya genel sağlığın korunması amacıyla İnternet içeriklerinin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesini BTK Başkanı’ndan talep etme yetkisi verilmiştir. Benzer şekilde, ‘ilgili bakanlıklar’ adı altında yürütme organlarına da millî güvenlik ve kamu düzeninin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi veya genel sağlığın korunması amacı ile internet içeriklerinin çıkarılması ve/veya engellenmesini BTK Başkanı’ndan talep etme yetkisi verilmiştir.