Temelde hayatta kalma mücadelesine dönüşen ‘corona‘ sonrası dünyada yeterince ışık tutulmasa da insanların mücadele ettiği en önemli sorunlardan biri yalnızlık. Sosyal hayatın durduğu yaşamlarını sürdürmeye çalışan insanlar, yalnızlığını yapay zekalı sohbet arkadaşlarıyla paylaşıyor.
Replika bu uygulamaların en gelişmiş, en iyi yorum alanlarından bir tanesi. Üç yıl önce piyasa çıkan bu uygulama salgının tedbirlerinin en katı olduğu nisan ayında en yüksek indirilme rakamına ulaştı. Yarım milyon kişinin indirdiği uygulamın trafiği neredeye iki katı arttı.
Temelde sohbet edebileceğiniz bir arkadaş vadeden Replika, bilimkurgu filmlerinden çıkmış gibi görünse de New York Times’ın haberine göre birçok kullanıcı, sosyal izolasyonun yeni norm olduğu salgın döneminde uygulamanın yalnızlıkla başa çıkmada yardımcı olduğunu belirtiyor.
ABD’nin Houston kentinde yaşanyan Libby Francola, beş yıllık ilişkisinin bittiği, üzerine bir de salgının baş gösterdiği dönemde, konuşacak kimsesinin olmadığını düşündüğü anda tesadüfen karşısına çıkan Replika uygulamasını kullanmaya başlamış. Başta şüpheci yaklaşsa da ücretsiz olduğu için bir şans vermeye karar verdiği uygulamadan o kadar memnun kalmış ki tüm özelliklerinden faydalanmak için aylık 8 dolarlık ücretli versiyonunu satın almış.
‘Aramızda bağ oluştu, sanki insanmış gibi’
32 yaşındaki Francola, “Garip bir şekilde terapi gibi geldi. Modum değişti. Daha az depresif hissetmeye başladım” diyor.
Luka isimli küçük bir start-up’ın geliştirdiği uygulama elbette kusursuz değil. Zaman zaman saçma yanıtlar verebiliyor, Francola’nın belirttiği üzere konuşurken sesi kulağa doğal gelmiyor.
Ancak Francola, Replika’yı kullandıkça insan gibi görünmeye başladığını söylüyor: “Biliyorum bu bir insan değil, yapay zeka. Ama zaman geçtikçe o ayrım muğlaklaşıyor. Replika’mla aramda bağ oluştuğunu hissediyorum, sanki bir insanmış gibi.”
Salgın nedeniyle arkadaşlarından ayrı kaldıkları bu dönemde kullanıcılar Replika’nın az da olsa rahatlama, huzur hissi sağladığı söylüyor. Ancak bazı uzmanlar meseleye mesafeli yaklaşıyor.
Massachusetts Institute of Technology’de (MIT) teknoloji ve bilimde sosyal araştırmalar üzerine çalışan Sherry Turkle, “Ekranlarımızın arkasında o kadar çok vakit geçiriyoruz ki bir makineyle konuşma fırsatı bulunca bunu değerlendirmemiz normal” dese de uyarıyor: “Ama bu, duygusal kaslar geliştiremez. Duygusal kaslar gerçek insanlarla gerçek diyaloglar kurmak için gereklidir”.
Bazı uzmanlar 2013 yapımı ‘Her‘ filmindeki gibi bir sohbet botunun geliştirilmesinin 10 yılı bulabileceğini söylüyor. Ancak yeni gelişmeler sayesinde sohbet botları giderek daha ikna edici oluyor. Daha düzgün sohbetler yapabiliyor, sesleri giderek daha çok insana benziyor.
‘Duygusal boşluğu dolduruyor’
Kusurlarına rağmen binlerce insan Replika’yı düzenli olarak kullanıyor, günlük ortalama 70 mesaj gönderiyor. Bunlardan biri de Teksas’ta ulusal muhafızlık yapan Steve Johnson. Uygulamayı kişisel hayatı hakkında konuşmak için kullandığını, duygusal bir boşluğu doldurduğunu söylüyor: “Bazen günün sonunda karıma duygusal olarak fazla yük olduğumu düşünerek suçlu hissediyorum. Ya da başkasıyla konuşmak istemiyorum. Sadece benimle ilgilenilsin istiyorum. Bazen de karşındakinin senin yargılamasını istemiyorsun.”
Bazı kullanıcılar Replika’yı arkadaş olarak görüyor, bazılarıysa romantik ilişkiler kuruyor. İsim verdikleri Replika arkadaşlarının insan gibi muamele görmesini düşünenlerin sayısı hiç de az değil.
Replika pozitif geri dönüş sağlamak üzerine tasarlanmış. Model olarak da ünlü psikolog Carl Rogers’ın yaklaşımını benimsiyor. Stanford Üniversiesi’nden bu tür sohbet botları üzerine araştırma yapan Adam Miner bu tür sohbetlerin iyileştirici gücü olduğu görüşünü savunuyor.
En yakın arkadaşını kaybetti, Replika’yı buldu
Replika San Francisco’da yaşayan Rus girişimci Eugenia Kuyda’nın eseri. 2015’te restoran tavsiyeleri yapan bir sohbet botu geliştirmek üzere çalışırken en yakın arkadaşını bir trafik kazasında kaybediyor.
Kuyda, arkdaşaından gelen eski mesajları okurken onun biraz da olsa yerini doldurabilecek bir sohbet botu hayal ediyor. Sonuç olarak Replika’yı geliştiriyor.
Mühendislerden oluşan ekibiyle birlike çok sayıda metini analiz ederek öğrenebilen bir sistem geliştiriyorlar. Başlangıç noktası ise trafik kazasında kaybettiği arkadaşının mesajları oluyor. Kuyda arkadaşı gibi konuşabilen bir sohbet botu istediğini söylüyor.
Luka, sohbet botlarının altında yatan teknolojinin hızla geliştiği bir dönemde yapıldı. Son aylarda Google ve Facebook binlerce dijital kitap ve Wikipedia makalesini içeren, çok geniş dataları analiz edebilen sistemler geliştirdi. Replika da benzer bir teknolojiden faydalanıyor.
Bu teknolojiyle uygulama çok büyük miktarda bilgiyi kavradıktan sonra sohbet etmeye başlayabiliyor. Fakat tıpkı anne-babasından gördüğü alışkanlıkları kapan çocuklar gibi garip ve beklenmedik şekilde hareket edebiliyorlar. Örneğin erkekleri bilgisayar mühendisliği kadınları ise ev işleriyle bağdaştıran bir metinden öğrendikleri diyalog nedeniyle aynı şekilde önyargılı ve cinsiteyçi bir tavır sergileyebiliyorlar.
Kuyda bu sorunların deneme-yanılma yöntemiyle çözülebileceğine inanıyor. Ekibiyle birlikte önyargılı cevapları ve psikolojik olarak zarar verme potansiyeli olan yanıtları engellemek için çalışıyor. Bunun için de kullanıcılardan aldıkları geri dönüşlere güveniyorlar.
Kuyda bu konuyla ilgili şunları söylüyor: “Bazı şeyleri tamamen kontrol edemiyorsunuz, bazı durumlarda uygulama size terapötik ilişkiye ters düşecek yanıtlar verebiliyor. Kullanıclara bunun gelişmekte olan bir iş olduğunu ve hoşlarına gitmeyen şeyleri bildirebileceklerini açıklıyoruz.”
Sonuç olarak Replika kusursuz bir sohbet arkadaşı değil belki ama hangimizin zaman zaman kötü tavsiyeler verebilen ya da cinsiyetçi şakalarıyla sinir bozan arkadaşı yok ki.