İsrail’in yerlebir ettiği Gazze’deki katliamlarına 19 aydır tepkisiz kalan ülkeler son haftalarda şiddetlenen saldırıların ardından ses çıkarmaya başladı.
Britanya, salı, işgal altındaki Batı Şeria’da yasadışı yerleşim birimlerini genişletmesini ve ‘askeri tutumu’nu gerekçe göstererek İsrail’le bütün ticaret görüşmelerini askıya aldı.
Fransa ve Kanada ise Gazze’de kitlesel katliamların ve açlığın sürmesi halinde İsrail’e karşı ‘somut adımlar’ atacaklarını açıkladı.
Peki İsrail’le en çok ticareti hangi ülkeler yapıyor, ne alıp-satıyorlar? Türkiye’nin sicili ne kadar kabarık?
İsrail insani yardımlara engel olduğu, kitlesel açlığa yol açtığı ve yaklaşık 1,9 milyon kişiyi-nüfusun yüzde 90’ını-yerinden ettiği Gazze’deki saldırılarını son haftalarda şiddetlendiriyor ve hastaneleri hedef alıyor.
Filistin Sağlık Bakanlığı, son iki günde, çocuk ve yetişkin toplam 29 kişinin açlığa mahkum edilerek öldürüldüğünü bildirdi. Ayrıca İsrail’in bölgede yeniden başlattığı saldırılar sonucunda çarşamba 52 kişinin öldürüldüğü belirtildi.
Buna karşılık İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu hem uluslararası kınamalarla hem de ülkede geniş çaplı muhalefetle karşı karşıya.
Türkiye 2,8 milyar dolar ihracatla beşinci sırada
Al Jazeera’nın haberine göre İsrail’in 2024’teki küresel ticareti 91,5 milyar dolar ithalat ve 61,7 milyar dolar ihracattan oluştu.
İsrail’in en çok ithal ettiği ürünler şöyle:
- 19 milyar dolar elektrikli makine, elektronik ve mekanik cihaz.
- 10 milyar dolar taşıt: Araba, kamyon, otobüs ve uçak.
- 8 milyar dolar kimyasal ürün; ilaç dahil.
- 7 milyar dolar mineral; petrol, kömür ve çimento dahil.
- 4 milyar dolar değerli taş ve mücevher; elmas dahil.
İsrail’in başlıca ihracat kalemleri şöyle:
- 18 milyar dolar elektrikli makine, elektronik ürün ve mekanik cihaz.
- 10 milyar dolar kimyasal ürün; ilaç dahil.
- 9 milyar dolar değerli taş ve mücevher; işlenmiş elmas dahil.
- 7 milyar dolar optik, teknik ve tıbbi cihaz.
- 5 milyar dolar mineral ürün.
İsrail’den en çok ürünü hangi ülkeler alıyor?
Birleşmiş Milletler’in ticaret verilerine göre geçen yıl İsrail’den en çok ithalat yapan ilk üç ülke şöyle: ABD (17,3 milyar dolar), İrlanda (3,2 milyar dolar), Çin (2,8 milyar dolar). Türkiye ise yaklaşık 599 milyon dolar ithalatla 117 ülke arasında 19’uncu sıradaydı.
ABD en çok elmas, elektronik cihaz (telefon, bilgisayar parçası) ve kimyasal ürün satın aldı; İrlanda’ysa genellikle çip ve elektronik parça ithal etti. Bu parçalar İrlanda’da ilaç, tıbbi cihaz ve teknoloji üretiminde kullanılıyor.
Çin ise genellikle optik alet (örneğin kamera lensi), elektronik parça ve kimyasal ürün satın aldı.
İsrail’e en çok ürünü hangi ülkeler satıyor?
İsrail dünyadan 91,5 milyar dolarlık ürün satın aldı. İsrail’e en fazla ihracat yapan ilk beş ülke şöyle:
1- Çin: 19 milyar dolar
2- ABD: 9,4 milyar dolar
3- Almanya: 5,6 milyar dolar
4- İtalya: 3,6 milyar dolar
5- Türkiye: 2,8 milyar dolar
Çin İsrail’den en çok elektrikli araç, cep telefonu, bilgisayar ve metal ihraç etti; ABD’yse patlayıcı mühimmat, elmas, elektronik ürün ve kimyasal madde sattı. İsrail ABD’den milyarlarca dolarlık askeri yardım alıyor. Bunun büyük bölümü Amerikan silahlarına harcandığı için ABD ihracatı da artıyor.
Almanya ise en çok taşıt, ilaç, makine ve elektronik ürün ihraç etti.
Soykırımın finansmanına ortak
Türkiye, ülkedeki sert muhalefet sonucunda, Mayıs 2024’te İsrail’le ‘tüm ticareti’ sonlandırdığını duyurmuşsa da ticaret gemileri durmadı. Öyle ki İsrail, serbest ticaret bölgelerini kapsamayan bu kararın ardından İzmir ve Mersin serbest ticaret bölgeleri üzerinden Türkiye’yle ticareti sürdürdü.
Ayrıca resmi yasağa rağmen Türkiye-İsrail ticareti Yunanistan gibi ülkeler üzerinden devam etti. Nitekim aynı dönemde Türkiye’nin Yunanistan’a yaptığı ihracat bir ayda 149 milyon dolar artarak 226,3 milyon dolardan 375,8 milyon dolara yükseldi.
Buna karşılık Ticaret Bakanlığı dün Türkiye’nin İsrail’le ticaretinin sürdüğüne ilişkin haberleri ‘yalan ve çarpıtma’ diye niteleyerek 2 Mayıs 2024’ten beri İsrail ile ticaretin ‘sıfır’ olduğunu açıkladı: ‘‘2 Mayıs 2024’te hükümetimizin kararıyla Türkiye’den İsrail’e bütün ürün gruplarında ihracat, ithalat, transit ticaret tamamen durduruldu. Gümrüklerde ve serbest bölgelerimizde İsrail ile ticaret işlemi yapılamaz. 2024’te 2,8 milyar dolarlık Türkiye’den İsrail’e ihracat rakamı da tamamen yanlış.’’
The Cradle’ın Eylül 2024’te aktardığına göre başta Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Mısır olmak üzere Arap ülkeleri, Gazze’deki katliamlara rağmen İsrail’le ilişkilerini kesmeyerek ticareti sürdürdüler, soykırımın finansmanına ortak oldular.