Bağımsızlık referandumları her yerde kriz nedeni. Ortadoğu’ya özgü değil bu durum sadece, Avrupa’da da böyle, Afrika’da da… Bir halkın ya da etnik topluluğun referandum isteği, ister İspanya gibi liberal demokrasinin merkezi Avrupa’da yer alan ülke olsun, ister Irak gibi Ortadoğu’nun göbeğinde bulunsun, benzer bir politik krize yol açıyor.
Üstelik tepki sadece ayrışmanın yaşanacağı sorunun muhatabı birincil aktörlerle sınırlı değil. Referandum her nerede olursa olsun bir kopma/ayrışma yarattığı için, itirazlar sadece merkezi hükümetlerden değil, bir o kadar da komşu ülkelerden ve benzer sorunlarla cebelleşen devletlerden de geliyor.
Katalan bağımsızlığı İspanya parlamenter monarşisini rahatsız ettiği kadar, başta Korsika olmak üzere Bröton ve Bask sorunlarıyla cebelleşen Fransa’yı da işkillendiriyor. Hakeza İskoç bağımsızlık isteğinin köşeye sıkıştırdığı İngiliz emperyalizmi de referandumlardan hoşnut değil.