Dünyada artan enerji maliyetleri, konut ve sanayiye sağladığı sübvansiyonlar ve TL’deki birikimli değer kayıplarının etkisiyle zarar yazan BOTAŞ’ın bilançosunu daha da baskılıyor.
Son zamlarla maliyetleri çok yükselen sanayicilerse enerji yoğun sektörler başta olmak üzere küresel pazarlardaki rekabet avantajlarını kaybetme riskiyle karşı karşıya.
Hazine’nin verdiği 100 milyar lira yetmedi
Yetkililerin Reuters’a verdiği bilgiye göre, BOTAŞ’a geçen yıl Hazine’den 100 milyar lira aktarılmış olmasına karşın, Rusya’nın 24 Şubat’ta Ukrayna’yı işgal etmesinin ardından artan enerji fiyatlarının etkisiyle şirketin rekor seviyedeki kaynak ihtiyacı halen devam ediyor.
Enerji ihtiyacının neredeyse tamamını ithalatla karşılayan Türkiye için bu durum birçok sorunu beraberinde getiriyor. BOTAŞ’ın doğalgaz alımları için Merkez Bankası’ndan (MB) milyarlarca dolar temin etmesi, MB’nin zaten düşük seviyedeki döviz rezervlerini daha da azaltıyor. Hazine’nin BOTAŞ’a transferleriyse bütçe açığının büyümesine neden oluyor.
Yüzde 500’den fazla zam
BOTAŞ’ın sanayicilere sağladığı doğalgazda fiyat artışlarına devam etmesi, hükümetin ihracata dayalı ekonomik büyüme planına bozabileceği gibi halihazırda yüzde 60’ı aşan ve yükselişini devam ettirmesi beklenen enflasyon üzerindeki yukarı yönlü baskıyı da artırabilir.
BOTAŞ’ın sübvansiyonlarına rağmen 2021 başından bu yana sanayide kullanılan doğalgaza gelen toplam yüzde 500’ün üstündeki zam ve elektrik fiyatlarındaki keskin yükselişin neden olduğu maliyet artışlarının çimento, seramik, cam, çelik ve inşaat malzemeleri gibi enerji yoğun sektörlerde fiyatlara yansıtılması kaçınılmaz hale gelirken, bu durum içeride enflasyonun daha da yükselmesi, dışarıdaysa pazar kayıpları riskini doğuruyor.
Sanayiciler doğalgazda KDV indirimi, vadeli satış ve uzun vadeli kontrat gibi destekler talep ederken, hükümet yetkilileri şu anda KDV indirimi maliyetinin karşılanmasının kolay olmadığını belirterek bunun olası görünmediğini söylüyor.
Sanayide kullanılan doğalgaza son olarak 1 Nisan itibariyle yüzde 50 zam yapılırken, sanayi abonelerinin elektrik tarifelerinde de yüzde 20 artışa gidildi.
Reuters’ın BOTAŞ ve TEİAŞ verilerinden hesapladığına göre, bu son zamların ardından sanayinin tükettiği doğalgazın fiyatı 2021 başından bu yana yüzde 568, elektrikse yüzde 323 arttı.
Enerji fiyatlarındaki küresel artışın yanı sıra, söz konusu dönemde TL’deki yüzde 49’luk değer kaybı da zamlarda hayli etkili oldu.
‘Ciddi zarar ediyor’
BOTAŞ’ın konut, santral ve sanayi şirketlerini ciddi şekilde desteklediğini belirten üst düzey bir hükümet yetkilisi, “Zam öncesi Kıta Avrupası’yla karşılaştırınca sanayi ve elektrik santrallerinde sekizde bir, konutta yirmide bir oranında bir ödeme vardı. Şimdi yine BOTAŞ ciddi zarar ediyor ama bu neticede hükümet politikası ve sübvansiyon sürüyor” dedi.
Hükümetin enflasyonu daha da yukarı çekecek bir zamdan mümkün olduğunca kaçındığını belirten yetkili, “Şu an BOTAŞ’ın borcu, geçen sene 100 milyar lirası silindiği halde hala milyarlarca lira seviyesinde. Daha ilk çeyrekte çok büyük bir zarar yazdı. Yıl sonuna kadar bu durum sürdürülemez boyutlara gelecekti. Şimdi son zamlarla bir miktar maliyet düşüşü olacak” ifadelerini kullandı.
Hazine’den rekor transfer
Türkiye’nin enerji ithalatı için kullandığı dövizin neredeyse tamamı MB’nin rezervlerinden karşılanırken, Hazine bütçeden BOTAŞ’a dövizi alabilmesi için rekor düzeyde TL transfer ediyor.
Aralıkta borç verme kalemi altındaki en büyük transfer 40 milyar lirayla BOTAŞ’a yapılırken, 2021’deki toplam transfer 50,3 milyar liraya yükseldi. Şubatta da BOTAŞ’a bütçeden 18 milyar TL daha verildi.
MB rezervlerinden BOTAŞ başta olmak üzere kamu iktisadi teşebbüslerine döviz satışı son beş ayda 18,34 milyar dolara ulaştı.
Milyarlarca dolar zarar
Konu hakkında bilgi sahibi bir kaynak, “Yapılan zamlara rağmen BOTAŞ ilk çeyrekte milyarlarca dolar zarar etti. Yılın kalanında da mevcut rakamların devam etmesi halinde zarar katlanarak devam edecek gibi görünüyor” dedi.
Aynı kaynak şöyle devam etti: “(BOTAŞ’ın) bankalardan borçlanmasında da bilançosu nedeniyle bu yıl sıkıntılar çekmeye başladı. Bankalar mevcut durumda kaynak kullandırmaya sıcak bakmadı.”
Reuters’a konuşan üst düzey hükümet yetkilisiyse, “Hükümetin tercihi mümkün olduğu kadar enflasyonu da yukarı çekecek şekilde zam yapmamak ama emtia fiyatlarına bağlı ciddi bir maliyet söz konusu” ifadelerini kullandı.
