AYŞEGÜL KASAP
aysegulkasap@diken.com.tr
@aysegul_kasap
TL’deki sert değer kaybı nedeniyle mağduriyet yaşayan kesimlerden biri de engelliler.
Engellilerin kullandığı cihaz ve malzemeler ithal. Bu nedenle fiyatlar kura endeksli. Ancak Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) geri ödeme fiyatlarını kura göre güncellemedi.
Örneğin artık en ucuz tekerlekli sandalyenin fiyatı 4 bin lira. Ancak SGK bunun yalnızca 1200 lirasını geri ödüyor. SGK’nın verdiği aylık bedelle yatalak hastaların kullandığı hasta bezlerindense bir hafta yetecek kadar alınabiliyor.
Birçok ihtiyaç kaleminde fiyatların yüzde 100’den fazla artmasına rağmen bu durum SGK’nın geri ödeme cetveline yansımadı.
Bu nedenle birçok engelli ihtiyaçlarını artık karşılayamaz duruma geldi. Ya aynı ürünü tehlikeli olsa bile defalarca kullanmak zorunda kalıyorlar ya da imkansızlıktan eve hapsoluyorlar.
Eylül 2021’de 8,50 seviyelerinde seyreden dolar/TL, hükümetin piyasada tepki çeken politikaları sonrası dört ayda 18’lere kadar çıkmış, sonrasında kamu kaynaklı döviz satışlarıyla 13,5 civarında tutulmaya başlamıştı.
Her şey ithal
Engellilerin kullandığı işitme cihazından tekerlekli sandalyeye, alt bezinden özel gıdalara kadar her şey ya ithal ya da ithal hammadde kullanılarak yurt içinde üretiliyor. Bu nedenle fiyatları da dövize endeksli.
SGK, engellilere yönelik medikal malzeme bedeli geri ödemesi, belirli aralıklarla yayınlanan Sağlık Uygulama Tebliğleri (SUT) kapsamında yapılıyor. Ancak geri ödeme bedelleri artan fiyatlara rağmen halen güncellenmedi.
Akülü tekerlekli sandalye geri ödeme bedeli 2 bin 500 lirayken, piyasada en düşük standartlarda akülü tekerlekli sandalye 7-8 bin liradan başlıyor.
Zaten asgari ücretin altında aylıklarla geçinmeye çalışan engelliler için bu farklı ödemek imkansız.
İşitme engeliler cihaza erişemiyor
Toplumsal Haklar ve Araştırmalar Derneği başkanı ve engelli hakları aktivisti Süleyman Akbulut, engellilerin yüksek miktardaki bu farkları ödemekte zorluk çektiklerini ve bu nedenle evde hapis halde yaşamlarını sürdürmek zorunda kaldıklarını belirterek, şöyle devam etti: “Yakın bir zamanda işitme engellilere takılan koklear cihaz ameliyatları durmak üzere çünkü devletin en fazla 34 bin lira bedel ödediği cihazların en düşük rakamlısı 90-100 bin lira civarında.”
Engellilerin ihtiyaçlarını alamayacak hale gelmesi başka sağlık sorunlarına da kapı aralıyor. Akbulut bunu şöyle açıkladı: “Bunun en tipik örneği omurilik felçlilerinin idrar boşaltım işlemleri için gerekli olan ve her gün dört-altı adet kullanmaları gereken üriner sondalar. SGK’nın geri ödeme bedelleri yetmediği için medikal firmalar engellilerden aylık 300-500 lira arasında fark talep ediyor. Bu nedenle steril olması ve tek seferlik kullanılması gereken sondalar defalarca kullanılıyor. Bu da ağır enfeksiyonlara neden oluyor. Uzun vadede böbreklerini kaybetme riskine kadar da gidiyor.”
Yatalak hastalar ya da Alzheimer gibi öz bakım yeteneklerini kaybetmiş kişilerin ihtiyaç duyduğu hasta bezlerine erişimde de ciddi anlamda sorun yaşanıyor. SGK’nın verdiği aylık bedellerle ancak bir haftalık bez alınabiliyor.
Engelliler 1250 lira maaşla geçiniyor
Geri ödeme sisteminin adeta çöktüğünü belirten Akbulut şunları söyledi: “Bugün için engelli nüfusunun önemli bir kısmı ekonomik yoksulluk içerisinde yaşamlarını sürdüren, devletin verdiği aylık 850-1250 lira arasındaki maaşlarla geçinen kişiler. Bu maaşlar aylık geliri asgarinin üçte birinin altında olan, hatta çoğu durumda hiç geliri olmayan kişilere veriliyor. Dolayısıyla çıkan fark ödemeleri engelliler için karşılanamaz bedeller. Bu yüzden engelliler, yardım kampanyalarına mahkum ediliyor. Ancak söz konusu ihtiyaçlar hak ve yardıma konu olmamalı.”