Anayasa Mahkemesi (AYM), Diken’in, haber sitelerine getirilen erişimin engellenmesi kararlarının ifade ve basın özgürlüğü ihlali olduğuna ilişkin başvurusunu haklı buldu.
AYM ayrıca hak ihlallerinin yapısal sorundan kaynaklandığını belirterek, ‘pilot karar usulü’nün uygulanmasına, ‘yapısal sorunun giderilmesi için keyfiyetin TBMM’ye bildirilmesine’ karar verdi.
Karar gerekçesiyle yayınlandı. Kararın birer örneği, hak ihlallerinin ortadan kaldırılması için alt mahkemelere gönderilecek; yeniden yargılama yapılacak. Bir örnek de Adalet Bakanlığı’na gönderilecek.
Haber sitelerinde çıkan haberler hakkında, kurum ve kişiler sulh ceza hakimliklerine başvurarak haberin erişime engellenmesini isteyebiliyor. Talepler çoğunlukla kabul ediliyor.
İfade Özgürlüğü Derneği’ne (İFÖD) göre 2020 sonu itibariyle 467 bin 11 web sitesi, 764 farklı kurum tarafından verilen 408 bin 808 farklı kararla erişime engellendi.
Dosyalar birleştirildi
‘Keskin Kalem Yayıncılık ve Ticaret A.Ş. ve Diğerleri’ başlıklı dosyada pek çok bireysel başvuru bulunuyor. Bunların arasında, Diken dışında Gazete Duvar, Sol, Birgün, Artı Gerçek gibi sitelerin bazı haberleri ve gazeteci Çiğdem Toker’in Cumhuriyet gazetesinde yayınlanan bir köşe yazısına dair başvuru da var.
Başvurular çeşitli tarihlerde yapılırken bireysel başvuru dosyaları, konu yönünden benzerliği nedeniyle Diken’in bireysel başvuru dosyasıyla birleştirilerek inceleme bu dosya üzerinden ilerlemişti.
Başvurunun konusu, haber sitelerinde yayınlanan bir dizi habere erişimin engellenmesi kararı verilmesinin ifade ve basın özgürlükleriyle etkin başvuru hakkını ihlal ettiği iddialarıydı.
Başvuru belgeleri Adalet Bakanlığı’na da gönderilmiş, bakanlık görüş bildirirken, başvurucular da bu görüşe karşı beyanda bulunmuştu.
Diken’in 10 Mayıs 2018 tarihli bireysel başvurusunda, 3 Mart 2018’de yayınlanan ‘CHP’nin istismar araştırması teklifine yanıt: Mümkün değil’ başlıklı haberin URL’sine getirilen erişim engeli konu edilmişti.
Pilot karar
Dosyayı inceleyen AYM, Anayasa’da güvence altına alınan ifade ve basın özgürlükleri ve etkin başvuru hakkının ihlal edildiğine hükmederek, pilot karar usulünün uygulanmasına karar verdi.
Buna göre, aynı konuda yapılan ve karardan sonra yapılacak başvuruların incelenmesi bir yıl ertelenirken, pilot kapsamına giren başvurular AYM’nin sitesinde duyurulacak ve başvurucular bilgilendirilecek.
Bazı başvuruculara 8 bin 100’er lira manevi tazminat verilmesine hükmedilirken, dava masraflarının yasal faiziyle geri ödeneceği belirtildi.
Yüksek mahkemenin kararında şunlar öne çıktı:
- Erişim engeli usulünün kapsamı hukuki ve yeterli açıklıkta olmalı.
- Erişim engeli için acil toplumsal ihtiyaç zorunluluğu getirilmeli.
- Kamu makamların müdahale sınırı ortaya konulmalı.
- Keyfi uygulamalara yol açmayacak güvenceler oluşturulmalı.
- Erişim engelli kararları istinaf ve temyiz denetimine açılmalı.
- Sulh ceza hakimlikleri erişim engeli kararlarına son çare olarak başvurmalı.
Pilot karar nedir?
Pilot karar, bireysel başvurunun yapısal bir sorundan kaynaklandığı ve sorunun başka başvurulara da yol açacağını öngörülmesi halinde veriliyor. Bu yöntemde birden fazla başvuru için tek bir ilke kararı alınıyor.