Yıllar önce kurayla elde edilen pazar tezgahları İstanbul’da kazanç kapısı oldu. Genellikle babadan kalma pazar tezgahlarını işletmeyenler ya da satın alanlar ‘tahtaları‘ kiralıyor. Yasal olmayan bu yöntemle aylık minimum 6 bin lira para kazanıldığı belirtiliyor.
Tanınmış internet sitelerindeki ilanlarla günlük, aylık ya da yıllık olarak kiraya verilen pazar tezgahlarının fiyatı semtine göre haftalık 500 ile 2 bin lira arası değişiyor.
Pazar tahtalarının yatırım aracına dönüşmesinden rahatsız olduklarını ifade eden İstanbul Umum Pazarcılar Esnaf Odası Başkanı Mesut Şengün sözlerini şöyle sürdürdü: “Yatırımcılar pazardan gelip yer satın alır, buraları pazarcılara kiraya verirse pazarcı da kira ücreti, tahsis ücreti gibi giderleri muhakkak müşteriye yansıtır. Bu bizim için kabul edilebilir bir şey değil. Pazarcı esnafından işgaliye ücreti dışında hiçbir ücret alınamazsa bu paralar nasıl alınıyor? Buna karşı gerek bakanlığımıza, gerek idare mahkemelerine davalar açtık, belediyelere yazılar yazdık. Açtığımız davalarda tahta sahibi kişiler arasında hostesler, sanatçılar, iş adamları, müteahhitler, emlakçılar vardı. Hepsini isim isim bildirdik. ‘Pazarcı alamıyor, yatırımcılar alıyor‘ dedik.”
Tezgahları kiralayan pazar esnafı ise kira bedellerinin yüksek olduğunudan, adeta yatırımcılar için çalıştıklarından şikayetçi.
Tekstil satışı yapan bir pazarcı bu işi meslek edinenler olduğunu belirterek şunları anlattı: “Her pazarda 10 tahtası var. Parası var, veriyor tahta alıyor. Evde oturuyor, kira geliri elde ediyor. Ben günlük 150 lira veriyorum. Pazarına göre değişiyor bu fiyatlar. Bakırköy’de tahtası 350-400 lira. Her belediyenin işgaliye ücreti birbirine yakındır. Tahta sahibi burası için senelik 250 lira veriyor. Bizim bir günde verdiğimiz parayı o, senelik veriyor. Tezgahları satın almak da mümkün değil. Dört tahtayı 120 bin liradan aşağı vermezler. 500 bin lirayı bir daireye bağlayanın aylık 2 bin lira geliri oluyor ama pazara bağlayanın minimum 12-13 bin liradan aşağı kira geliri olmaz.”
Bir başka pazarcı da Bahçelievler’de 14 tezgahları olduğunu söyleyip şunları aktardı: “Bir tahtayı günlük 100 liradan kiralıyorum. Kiraya verdiğimde 4-5 bin lira kazanıyorum. Tezgahlarımı satmaya kalksam hepsini 300 bin liraya satarım. İnsanlar daire alacağına böyle yerleri alıyorlar. Kiradan daha fazla geliri oluyor. Geliri de garanti.”
Pazar tezgahının dedesinden kaldığını anlatan Hasan Şavdır, toplamda 18 tezgahlarını olduğunu, kardeşler arasında bölüştüklerini söyledi. “Satmaya kalksak tahta başı 60 bin lira eder” diyen Şavdar ayda 12 bin lira kira geliri olduğunu ifade etti.
‘Yasal değil, haksız kazanç elde ediliyor’
Ceza hukuku uzmanı Prof. Dr. Ersan Şen bu durumun yasal olmadığına ve haksız kazanç elde edildiğine dikkat çekerek şunları söyledi: “Bu yerlerin kiralanması yani tahsisi olsa da bunlar sınırlı ayni hak niteliğinde. Yani kimlere tahsis edilmişse onlar bu yerlerin mülk sahibi oluyorlar. Buradaki sorun şu; kimlere tahsis edilmiş ya da kiralanmışsa bu kişiler tarafından bizzat kullanılması gerekirken başkalarına el altından kiralandığını görüyoruz. Bir de kayıt dışılık var. Buradan ticari kazançlar elde ediliyor. Kişiye belediye encümeninden kiralanmış ya da tahsis edilmiş ama bunu kendisi işletmiyor. Bunu başkalarına kiralama yoluyla kazanca çevirmiş. Alt kiracılık, taksi plakalarının kiralanması gibi. Elbette bunun önüne geçilmesi lazım.”
Bu konudaki kanun net olduğunu vurgulayan Prof. Şen “Kim kiralamışsa, kime tahsis edilmişse bizzat o işletip kullanabilir. Ancak zabıta tarafından, belediye encümeni tarafından pazar yerlerinin kontrolü yapılmadığından bu tespitler izlenemiyor” dedi.
‘Belediye encümeni kararıyla iptal edilebilir’
Esenler Belediyesi Başkan Yardımcısı avukat Osman Gökçebaş da mağduriyet yaşanabileceği konusunda uyararak şu ifadeleri kullandı: “Devralan vatandaşlar şunu bilmeli; bu pazar yerleri ilanihaye devam etmeyebilir. Belediye meclisi pazar yerini küçültebilir, tahtaları iptal edebilir ya da pazar yerini tamamen kapatabilir. Bahsedilen yüklü miktarlardaki bedelleri ödemesi durumunda neyle karşılacağını bilemeyebilir. Vatandaşlar kendi arasında gayri resmi olarak bu tür işlere girebiliyorlar. Zaman zaman mağduriyetler de yaşanabiliyor. Kayıtlı esnaf dışında başka esnaf tarafından işletilmesi halinde pazar tahtası hakkı belediye encümeni kararıyla iptal edilir.”
