MESUDE ERŞAN
@mesudersan
mesudeersan@diken.com.tr
65 yaş üstü ve riskli gruptaki Covid-19 hastalarında kullanılan elimizdeki tek antiviral olan molnupiravire erişimde bazı bölgelerde sıkıntı yaşanıyor. Molnupiravir, 65 yaş üstü ve riskli gruplarda ağır seyri ve ölümleri azaltıyor.
Sağlık Bakanlığı’nın 11-17 Temmuz Covid-19 verisine göre, enfeksiyon tırmanmaya devam ediyor. Haftalık vaka sayısı yüzde 93 oranında arttı. Günlük vaka ortalaması 32 bini geçti. Haftalık ölüm sayısı bir önceki haftaya göre 3,1 katına çıktı. Haftalık ölüm sayısı nisan sonuna geri döndü. Gerçek tablonun resmi rakamların çok üzerinde olduğu tahmin ediliyor.
Klinik mikrobiyoloji ve enfeksiyon hastalıkları uzmanı Prof. Dr. Özlem Kurt Azap, sağlık sistemindeki sorunlar üzerine düşünen, çözümler üreten ve sunan ForumSağlık2023 Platformu üzerinden, sağlık bakanlığı yetkililerine “Molnupiravir bitti mi? Evet ise neden?” sorusunu yöneltti.
Salgındaki sayıları bile tam olarak bilemediklerini ancak ‘çıplak gözle’ olguların hızla arttığını gözleyebildikleri belirten Azap, şöyle devam etti: “65 yaş üstündekiler ve risk grubundakiler için hastalığın başlangıcındaki hafif dönemde kullanılabilecek molnupiravir isimli ilaca ulaşılamıyor olmasının nedenini yetkililere sormak istiyorum.”
12 Şubat’ta tedavi rehberine girdi
Tüm klinik çalışmaları tamamlanmış Covid-19’a yönelik ilk ilaç olan molnupiravir 12 Şubat 2022’de yayınlanan Sağlık Bakanlığı Covid-19 rehberiyle Türkiye’de de kullanıma girmişti. Buna göre PCR ile kesin tanısı olan, hafif-orta seyirli, belirtilerin ilk beş gününde ve ağır Covid-19’a ilerleme açısından yüksek riskli hastalarda, aşılama durumuna bakılmaksızın kullanılması öneriliyor.
Rehberde tanımlanan yüksek risk grubuna, 65 yaş üzeri, primer immün yetmezlik hastaları, son bir yılda kemoterapi uygulanmış kanser hastaları, son altı ayda radyoterapi alanlar, organ ve kemik iliği nakli olanlar, AIDS (CD4<200) hastaları, son bir yılda içerisinde rituksimab (monoklonal antikor ilacı) tedavisi verilenler giriyor.
Bakan Koca ”Molnupiravire erken başlamak önemli” demişti
Sağlık Bakanı Fahrettin Koca da 17 Şubat’ta yaptığı açıklamada Covid-19 testinin hemen yapılması ve molnupiravire erken başlanması gerektiği uyarısı yapmıştı: “Salgının en çok etkilediği 65 yaş üzeri vatandaşlarımızın korunması salgın yönetiminin en büyük önceliğidir. Yeni ilacın kullanımı ve hatırlatma dozu aşılarının yapılması kayıplarımızı önemli ölçüde azaltacaktır. Vatandaşlarımız hafif başlayan ve seyreden hastalığı nezle ve soğuk algınlığı ile karıştırabilmektedirler. Belirti tespit edildiğinde özellikle büyüklerimiz vakit geçirmeden test numunesi vermelidir. Molnupiravir etken maddeli ilacın kullanımına erken başlanması tedavi başarısını çok önemli ölçüde artırmaktadır. Testin hemen yapılması ve ilacın erken dönemde başlanması büyüklerimiz açısından kritik önemdedir.”
Başka kaynaklardan aldığımız bilgiye göre bakanlığın elinde molnupiravir bulunuyor. Bazı bölgelerde ilaca erişimde sıkıntı yok. Ancak bazı yerlerde dağıtımla ilgili sıkıntılar yaşanıyor ve hastalara ilaç ulaştırılamıyor. Molnupiravir, Sağlık Bakanlığı personeli tarafından evlere ulaştırılıyor ve beş günlük kür halinde alınıyor. Hastaları arayan Sağlık Bakanlığı personeli açıkça ellerinde ilaç olmadığını ifade ediyor.
Ölüm riski ve hastane yatışlarını yüzde 30 azaltıyor
Molnupiravir özellikle hafif ve orta şiddette Covid-19 hastalığı olan, ağır hastalığa ilerleme riski taşıyan gruplara uygulandığında hastaneye yatış gereksinimi ve ölüm riskini yüzde 30 azaltıyor.
İlgili uzmanlar tedavi çeşitliliği ve başarısını artırmak için molnupiravir yanısıra paxlovid, remdesivir, monoklonal antikorlar gibi ilaçların da Türkiye’ye gelmesini ister ve beklerken, eldeki tek ilaca ulaşmak da zorluk yaşanıyor.
Diken’in sorularını yanıtlayan Azap, ilaca ulaşmada bölgesel sorunlar yaşandığını belirterek, “Riskli gruplarda tedavinin başarısı açısından molnupiravir önemli. Bundan önceki dönemde kolaylıkla erişebildiklerimize şimdi erişemediğimizi söyleyebilirim. Hastalara ilaçları sağlık il müdürlüklerinin götürmesi gerekiyor. Hastaları arayıp, ellerinde ilaç olmadığını söylüyorlar” dedi.
İlaca erken başlamak önemli
İlacın etkili olabilmesi için virüsün çoğalma döneminde başlanması önemli. Azap, “Pozitif olduğu saptanan risk grubundakilerin bir an önce ilacı alması gerekiyor. Virüsün çoğaldığı fazda, ilk üç-dört günde başlanmasında fayda var. Viral hastalıklarda ilk 48-72 saatte alınan ilaçların daha etkili olduğunu biliyoruz. İlacın dağıtımının merkezi olması doğru. Ama şu anda dağıtılamıyor. Son birkaç haftadır erişimde sıkıntılar yaşanıyor. İllerdeki, ilçelerdeki durumu doğrudan izleyebileceğimiz bir mekanizma da yok maalesef” dedi.
Molnupiravir’in etkisi sınırlı. Ancak Covid-19 gibi çok yaygın ve ağır seyredebilecek bir hastalık için bu sınırlı etkinin de önemini vurgulayan Azap, “Kaldı ki hala yüksek etkili ilaçlara ulaşamadığımız için, molnupiravirin etkinliğinin daha düşük olduğunu (risk faktörü yüksek hastalarda ağır seyri yüzde 30 azaltıyor) bilmemize rağmen kullanıyoruz. Bu arada hatırlatmak isterim ki risk grubunda olmayanlar için molnupiravire kesinlikle gerek yok” dedi.
Aşılananların büyük çoğunluğu sadece iki doz Sinovac yaptırdı. Sinovac tek başına yeni varyantlara karşı etkili değil. İlk uygulanan (65 yaş üstü ve riskli gruplarda başlamıştı) aşıydı dolayısıyla etki süresi de büyük oranda geçti. Bu bile tek başına ilacın önemini ortaya koyuyor.
Evde kortizon, aspirin, kan sulandırıcı vs. almaya gerek yok
Bir kez daha vurgulayalım Covid-19 enfeksiyonunda molnupiravirin dışında virüse yönelik başka ilaç Türkiye’de yok. Azap, solunum sıkıntısı olmayan hastaların kortizon türü ilaçları kullanmalarına zaten gerek olmadığını hatırlattı ve şöyle devam etti: “Kortizonun hastanede verilmesi gerekiyor. Covid olunca evde alınabilecek tek ilaç grubu parasetamol, ibuprofen gibi ateş düşürücüler. Aspirin, diğer kan sulandırıcılar, pıhtılaşmayı önleyen ilaçların hiçbirinin alınmasını önermiyoruz.”
Covid haritasında neden Türkiye verisi yok?
Dünya Sağlık Örgütü’nün yayımladığı raporda, 11-17 Temmuz arasındaki Covid olgularının sayısına ilişkin dünya haritasında Türkiye “Son 7 gün içinde doğrulanmış olgu bildirmeyen ülkeler” kategorisinde yer alıyor. Azap bununla ilgili de “Akıl almaz bu durumun nedenini yetkililere soruyorum! Hastanelerde ve sağlık kuruluşlarında, hastalar değerlendirilirken birçok kayıt tutuluyor ve Sağlık Bakanlığı veri sistemine de giriş yapılıyor. Bu verilerin niçin salgın sürecini yönetiminde değerlendirilmediğini yetkililere soruyorum?” dedi.
