Dünyanın dört bir yanında, Covid-19 hastalarına yönelik tedavi arayışı sürüyor. Tedavide fark yaratan ilaçlar sağlık otoritelerinin onayını alıyor.
Peki tedavi bulmak için ne gibi çalışmalar yapılıyor? Farklı ülkelerde 150’den fazla ilaç araştırması yapılıyor.
Bunların birçoğu şu anda virüse karşı denenen mevcut ilaçlar:
- Britanya, ‘Recovery’ adında, 12 binden fazla hastanın katılımıyla geniş kapsamlı klinik denemesini yürütüyor. Hangi ilacın işe yarayıp hangisinin yaramadığı hakkında kesin bir görüş sunan nadir ilaç denemelerinden biri.
- Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ‘Solidarity Trial’ (Tedaviler İçin Dayanışma Denemesi) adı altında dünyanın dört bir yanındaki ülkelerde umut vaat eden tedavileri değerlendiriyor.
- Birçok ilaç şirketi kendi ilaç denemelerini yürütüyor.
Şu anda üstünde durulan üç yaklaşım var:
- Corona virüsünün vücut içinde gelişimini engelleyen antiviral ilaçlar.
- Bağışıklık (immün) sistemini yatıştıran ilaçlar. (Şiddetli Covid-19, hastaların bağışıklık sistemlerinin virüse aşırı tepki vermesinden ve vücuda zarar vermesinden kaynaklanabiliyor.)
- Virüsü hedef alabilen, hastalığı geçirmiş insanların kan plazmasından alınan veya laboratuvarda elde edilen antikorlar.
Hastalığın farklı aşamalarında farklı ilaçların işe yaracağını söylemek mümkün.
Örneğin, anti-virallerin başlangıçta, immün ilaçların da geç aşamalarda işe yaracağı gibi.
Tedavilerin kombinasyonları da araştırılıyor.
Hayat kurtaran ilaç: Deksametazon
Denenen ilaçlardan sadece bir tanesi –Deksametazon- hastalığı yenmede etkili olduğu konusunda kendini kanıtladı. Hastalıkla mücadelede önemli bir atılım.
Britanya’nın ‘Recovery’ denemesi, ilacın, solunum cihazına bağlı hastalarda ölüm riskini üçte bir ve oksijen kullanan hastalarda beşte bir oranında azalttığını gösterdi.
Deksametazon, bağışıklık tepkisinin bir parçası olan vücuttaki iltihabı yatıştıran bir steroid.
En önemlisi, ilacın ucuz olması dünyanın her yerinde kullanılabileceği anlamına geliyor.
İlaç hafif semptomlar görülen hastalarda işe yaramıyor.
Başka hangi ilaçlar umut verici?
‘Remdevisir’ adlı, Ebola’yı tedavi etmek için geliştirilen antiviral ilacın binden fazla kişi ile yapılan klinik denemelerinde, ilacın semptomların süresini 15 günden 11 güne düşürdüğü saptandı.
İlacın hayat kurtarıcı özelliği olduğuna dair bir saptama yapılmadı.
ABD, stoktakilerin neredeyse tamamını satın aldı, üretici Gilead da bir kısmını Güney Kore’ye bağışladı.
Başka bir tedavi ise vücudun normalde iltihabı azaltmak için ürettiği bir protein olan ‘İnterferon beta.’ Multipl skleroz (MS) tedavisinde kullanılıyor.
Britanyalı şirket Synairgen, nebülizatör (ilaçları akciğerlere solunan bir sis şeklinde uygulamak için kullanılan cihaz) kullanarak ilacı doğrudan hastaların akciğerlerine ulaştırıyor.
İlk bulgular, tedavinin, hastaneye yatan bir Covid-19 hastasının hastalığı şiddetli geçirmesini engellediğini gösteriyor fakat daha büyük klinik araştırmalara ihtiyaç duyuluyor.
HIV ve sıtma tedavileri işe yarar mı?
HIV ve sıtma tedavilerinin işe yaradığına dair klinik bir bulgu yok.
HIV tedavisinde kullanılan ‘Lopinavir/Ritonavir’ adlı ilaçların ve sıtma tedavisinde kullanılan ‘klorokin’ ve ‘hidroksiklorokin’ adlı antiviral ve immün sakinleştirici özelliklere sahip ilaçların, virüse karşı etkili olup olmayacağı tartışma konusu oldu ve laboratuvar araştırmaları yapıldı.
Britanya’nın ‘Recovery’ denemesi tedavilerin Covid-19’a karşı etkisiz olduğunu gösterdi ve DSÖ de ilaçları ‘dayanışma denemesi’nden çıkardı.
Hastalığı geçirenlerin kanı etkili mi?
Enfeksiyondan kurtulan kişilerin kanında virüse saldırabilecek antikorlar gelişir.
Kan plazması (antikorların bulunduğu kısım) iyileşmiş kişilerden alınabilir ve daha sonra hastalara iyileşme plazması olarak verilebilir.
Hastalara yapılan plazma naklinin, hastalıkla savaşan bağışıklık sistemlerine bir yardım eli uzatabileceği umuluyor.
Türkiye’de de yaygın şekilde uygulanan tedavi yöntemi, şu anda ABD ve Britanya’nın da aralarında olduğu ülkelerde test ediliyor.
Kesin tedaviye ne kadar var?
Corona virüsü için hiçbir zaman kesin bir tedavi bulamayabiliriz. Gribe, soğuk algınlığına ve benzer enfeksiyonlara bulamadığımız gibi.
Bununla birlikte, bulunan, işe yarayan tedavi ve umut verici çalışmalar var.
Doktorlar halihazırda geliştirilmiş ve kullanımı yeterince güvenli olduğu bilinen ilaçları test ediyor, bundan dolayı yakın zamanda daha fazla denemeden sonuç alınabilir.
Neden tedaviye ihtiyacımız var?
Bu sorunun yanıtı, “İnsan hayatını kurtarmak için” olsa da ‘yasaklara, karantinalara ve sosyal mesafeye gerek kalmadan virüsten kurtulmak’ gibi yanıtlar da mevcut.
İşin özünde, etkili bir tedavi Covid-19’u hafif atlatılacak bir hastalığa çevirir.
Hastaneye yatan hastaları solunum cihazına bağlı olmaktan kurtarırsa, yoğun bakım ünitelerinin kapasitesini doldurma riski daha az olacaktır.
Bu sebeple, insanların yaşamı üzerindeki kontrollerin bu kadar katı olması gerekmeyecektir.