Avrupa Birliği (AB), son dönemde Rusya’yla savaşan Ukrayna’ya destek sağlama, Orta Doğu’da tırmanan gerilimde ortak tutum belirleme, göç krizlerine sürdürülebilir yanıtlar verme gibi çeşitli alanlarda mücadele ediyor.
AB’nin temelleri 74 yıl önce İkinci Dünya Savaşı’nın yıkıcı etkilerinin ardından atıldı. Dönemin Fransa Dışişleri Bakanı Robert Schuman, adını taşıyan planla Avrupa’nın birleşik bir yapıya doğru adım atmasını sağladı.
Schuman Planı, Avrupa’da kalıcı barışı sağlamak için Fransız-Alman ortak kömür ve çelik üretimini sağlamasını önerdi. Bu öneriyle 1951’de Federal Almanya, Fransa, İtalya, Hollanda, Belçika ve Lüksembug tarafından Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu (AKÇT) kuruldu.
AKÇT, 1957’de Avrupa Ekonomik Topluluğu’na (AET) dönüştü. Bu dönüşüm Avrupa’nın ekonomik entegrasyonunu sağladı.
AB’nin genişlemeleri
AB, kuruluşundan bu yana yedi kez genişledi ve yeni anlaşmalarla yapısını şekillendirdi:
- 1973’te İngiltere, Danimarka ve İrlanda birliğe katıldı. Üye sayısı 12 oldu.
- 1981’de Yunanistan AB’ye üye oldu.
- 1985’te Almanya, Belçika, Fransa, Lüksemburg ve Hollanda Şengen Anlaşmasını imzaladı. Sınırlardaki vize ve gümrük kontrolleri kaldırıldı.
- 1986’da İspanya ve Portekiz AB’ye katıldı.
- 1993’te Maastricht Antlaşması, AB’nin mevcut yapısını oluşturan nihai anlaşma oldu. Aynı yıl Kopenhag Zirvesi’nde, AB’ye üyelik kıstasları belirlendi.
- 1 Ocak 1995’ten itibaren ‘Avrupa Birliği’ olarak anılan birliğe Avusturya, Finlandiya ve İsveç katıldı.
- 1999’da ortak para biri ‘avro’ kabul edildi ve 2002’de 12 ülkede tedavüle girdi.
- 2004’te Çek Cumhuriyeti, Estonya, Güney Kıbrıs, Letonya, Litvanya, Macaristan, Malta, Polonya, Slovakya ve Slovenya AB’ye katıldı.
- 2007’de Bulgaristan ve Romanya, 2013’te Hırvatistan birliğe katıldı.
AB’nin şu andaki aday ülkeleri Arnavutluk, Bosna Hersek, Karadağ, Gürcistan, Moldova, Kuzey Makedonya, Sırbistan, Ukrayna ve Türkiye bulunuyor.
Türkiye’nin AB’ye katılım müzakerelerinde, halihazırda 16 fasıl müzakereye açılmış olup, bir tanesi geçici olarak kapatılmıştır.
2008’de başlayan küresel kriz, AB’yi kamu açığı, rekabet gücü kaybı ve işsizlik sorunlarıyla karşı karşıya bıraktı. Avro bölgesi 2009’da yüzde 4,1 küçülerek tarihindeki en büyük daralmayı yaşadı.
Birliğin güçlü üyelerinden Britanya, 23 Haziran 2016’da yapılan referandumla AB’den çıkma kararı aldı. Dört yıl süren sancılı sürecin ardından 31 Ocak 2020’de Britanya resmen AB’den çıktı.
Şubat 2022’de savaşın 80 yıl sonra Avrupa kıtasına dönmesiyle, AB, dış ilişkilerden savunmaya, ekonomiden enerjiye birçok alanda sınav vermeye başladı.
Rusya-Ukrayna savaşında net tavır alan AB, şimdiye kadar Kiev’e çok sayıda silah ve mühimmat yolladı. Ukrayna’ya 24 Haziran 2022’de AB’ye aday ülke statüsü verildi.
AB ve İsrail’in Gazze’ye saldırısı
İsrail’in Gazze’ye 7 Ekim 2023’de başlattığı sivil kayıplara yol açan saldırıları karşısında AB, ortak tutum belirlemek konusunda zorlandı.
AB liderleri, duruma ilişkin değerlendirmelerinde Gazze’deki can kayıpları ve kötüleşen insani durumu görmezden gelerek sık sık ‘İsrail’in kendini savunma hakkı’na dair açıklamar yaptılar.
Avrupa başkentlerinde düzenlenen Filistin’e destek gösterilerinde AB’nin ‘insan hakları konusunda sınıfta kaldığı’, ‘çifte standartlar birliği’ olduğu vurgulandı.
AB liderleri, 7 Ekim’den sonra toplandıkları zirvelerde ancak ‘insani ateşkes’ çağrısında bulunabildiler.
AB’nin geleceği
AB liderleri son zirvelerde Batı Balkanlar’daki ülkelerin tümünün katılım sürecinin hızlandırılması konusunda hemfikir. Birlik de kendi içinde 2030’a kadar yeni üyeleri kabul etmek için hazırlanmaya mutabık.
AB’ye üye 27 ülkede 400 milyon seçmen, 6-9 Haziran’da sandığa gidecek.
Küresel salgın, enflasyon ve savaşla karşı karşıya kaldığı beş zorlu yılın ardından seçime gitmeye hazırlanan AB’de, aşığı sağcı partilerin parlamentodaki sandalye sayısını artırması bekleniyor.
Avrupalıların yüzde 47’si hayat standartlarının geçen yıl düştüğünü, yüzde 37’si faturalarını ödemekte zorladığını ve yüzde 73’ü de yaşam maliyetlerinin 2024’te daha da artacağını düşündüğünü söylüyor.