BURCU KARAKAŞ
Askeri Yargıtay, vicdani retçi Fikri Işık hakkında beklenmedik bir karar verdi.
Hükümde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) tarafından verilen vicdani ret kararlarının Türkiye’de anayasanın eşitlik ile din ve vicdan özgürlüğü maddelerine aykırı olduğuna ve bu nedenle dikkate alınamayacağı savunuldu.
Askeri Yargıtay, 24 Kasım 2015 tarihinde ‘izin tecavüzü’ ve ‘firar’ suçlarını işlediği gerekçesiyle yargılanan vicdani retçi Fikri Işık hakkında kararını verdi.
Kararda, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin vicdani ret hakkına ilişkin kararlarının Türkiye’nin yasal düzenlemeleri yapmasına kadar olan süreçte Türk yargı organlarınca anayasanın 10 (eşitlik), 24 (din ve vicdan özgürlüğü) ve 72. (vatan hizmeti) maddelerine ve bu maddeler kapsamında çıkarılan yasal düzenlemelere aykırı olacağı” belirtildi.
Yargıtay, söz konusu kararına gerekçe olarak, AİHM’in bugüne dek verdiği vicdani ret kararlarını yok sayarak, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde vicdani ret hakkını tanıyan bir madde bulunmamasını gösterdi. Askeri Yargıtay ayrıca, AİHM kararlarının bağlayıcı nitelikte olmadığını vurgularken, taraf devletlerin ihlal kararları sonrası yerine getirmesi gereken yükümlülükleri görmezden geldi.
‘Vicdani ret AİHM kararlarıyla vicdan özgürlüğü kapsamında’
Avukat Davut Erkan, kararın hukuksal olmaktan çok uzak olduğunu, söz konusu kararı yerel bir mahkeme yerine Askeri Yargıtay’ın vermiş olmasının da kararı daha vahim hale getirdiğini belirtti.
Erkan şunları söyledi: “Vicdani ret hakkının din ve vicdan özgürlüğünün kapsamında olduğu AİHM kararlarıyla artık tartışmasız bir gerçek. Bir ihlal kararı verildiğinde, devletin aynı ihlalin bir daha gerçekleşmemesi bakımından önlem alma yükümlülüğünden bahsedilmemektedir. Türkiye Cumhuriyeti devletinin ihlal kararlarından sonra hiçbir önlem almadığı ve bu nedenle Fikri Işık’ın da hakkında ihlal kararı verilen başvurucular gibi mağdur edildiği ortada. Öte yandan, Anayasa’nın açıkça belirttiği üzere, Yargıtay’ın belirttiğinin aksine, kanunlar uluslararası sözleşmelerle çatışıyorsa bu durumda kanunlar yok sayılır, dikkate alınmaz ve uygulanmaz.”
‘Mantık kurallarını alt üst eden karar’
Erkan, mahkemenin en can alıcı değerlendirmesinin AİHM kararlarının anayasada düzenlenen ‘eşitlik, din ve vicdan özgürlüğü ve vatan hizmeti’ maddelerine aykırı olduğunu iddia ettiği bölüm olduğunu ifade etti.
Avukat sözlerini şöyle sürdürdü: “Vicdani retçilerin zorunlu askerlik sisteminin dışında tutulması eşitlik ilkesinin ihlali değildir. Eşitlik herkese değil, aynı durumdaki kişilere aynı muameleyi emreder. Din ve vicdan özgürlüğü hakkının kapsamında olan vicdani ret hakkının din ve vicdan özgürlüğünü düzenleyen anayasa 24. maddesine aykırı olduğu iddiası ise mantık kurallarını alt üst etmektedir. Vicdani ret hakkının, vatan hizmetini düzenleyen Anayasa 72. maddeye aykırı olduğu iddiası da, vicdani ret hakkının içeriğinin Yargıtay tarafından anlaşılamadığını göstermekte. Vatan hizmetinin sadece askerlikten ibaret olmadığı, vicdani ret hakkının tanındığı ülkelerde alternatif sivil hizmet seçeneğinin olduğu gözden kaçırılmıştır.”