Amerikalı seçmenler bugün yeni başkanını seçmek için sandığa gidiyor. İki seçenek var: Cumhuriyetçi aday Donald Trump veya Demokrat aday Kamala Harris.
Şimdiden 75 milyonu aşkın seçmen posta yoluyla veya şahsen erken oy kullandı. Kalanlarsa bugün sandığın yolunu tutuyor.
ABD seçim sonuçları genellikle sandıklar kapandıktan saatler sonra duyuruluyor. Fakat bu yılki yarışın kafa kafaya olması nedeniyle sonuçları öğrenmek vakit alabilir.
Peki sonuçlar Türkiye saatiyle (TSİ) ne zaman duyurulacak, Amerikalılar nasıl oy kullanıyor, gözler hangi eyaletlerde?
2024 başkanlık seçim sonuçları ne zaman açıklanır?
Öncelikle, ABD’nin merkezi bir seçim sistemi yok. Seçimleri eyaletlerdeki yerel yönetimler yürütüyor ve her birinin kendi yasaları var. Dolayısıyla sandıkların açılış-kapanış saatleri eyaletten eyalete değişiyor.
Birçok eyalette sandıklar yerel saatle salı sabah 07.00 (TSİ 15.00) sıralarında açılacak.
İlk sandıkların kapanış saati 18.00 (TSİ 02.00). Son sandıklarsa gece 01.00’de (TSİ 08.00) kapanacak.
ABD başkanlık yarışını kimin kazandığı genellikle seçim gecesi veya sabah erken netleşiyor. Fakat bu sefer yarış birçok eyalette yakın seyredecek, dolayısıyla süre uzayabilir.
Ayrıca ucu ucuna kazanılan eyaletlerde oyların yeniden sayılma ihtimali var. Örneğin ‘salıncak eyaletler’den Pennsylvania’da adaylar arasında yarım puan fark varsa eyalet çapında yeniden sayım yapılabilir.
Bir başka ihtimal de yasal itirazlar. Nitekim Cumhuriyetçiler seçim öncesi seçmen kütüğü ve yeterliliğine ilişkin 100’ü aşkın dava açtı.
Önceki başkanlık seçim sonuçları ne zaman duyurulmuştu?
2020 başkanlık seçimleri, 3 Kasım salı yapılmıştı. Fakat ABD televizyonları başkan Joe Biden’ın zaferini ancak 7 Kasım sabahı ilan etti. Çünkü yaklaşık dört gün Pennsylvania’daki sonuçların netleşmesini beklediler.
Son dönemdeki diğer seçimlerde süreç çok daha kısa sürmüştü.
2016 seçimlerinde Trump’ın başkanlığı seçim gecesi 03.00’te (TSİ 11.00) ilan edildi.
2012’deyse eski başkan Barack Obama’nın ikinciye başkan seçildiği geceyarısından önce duyuruldu.
Bu yıl gözler hangi eyaletlerde?
Seçimin akıbetini çekişmeli ‘salıncak eyaletler’ belirleyecek.
Yedi salıncak eyalet şöyle: Arizona, Georgia, Michigan, Nevada, North Carolina, Pennsylvania ve Wisconsin.
‘Salıncak eyaletler’deki sandıklar şu saatlerde kapanacak:
- Saat 19.00 (TSİ 03.00): Georgia.
- Saat 19.30 (TSİ 03.30): North Carolina.
- Saat 20.00 (TSİ 04.00): Pennsylvania.
- Saat 21.00 (TSİ 05.00): Michigan, Arizona ve Wisconsin.
- Saat 22.00 (TSİ 06.00): Nevada.
Seçmenler nasıl oy kullanıyor?
Seçmenler genellikle kongre merkezi, kütüphane, okul gibi kamu binalarındaki oy kullanma yerlerine atanıyorlar. Buralardaki özel kabinlerde oy kullanıyorlar.
Ancak eyaletten eyalete değişen çeşitli yöntemler var:
Elle işaretlenen oy pusulası
Çoğu ABD seçmeni elle işaretlenen oy pusulasını kullanıyor ve sadece tercih ettikleri adayın yanındaki kutucuğu dolduruyorlar.
Tarafsız kuruluş Verified Voting’e göre kayıtlı seçmenin yaklaşık yüzde 70’i bu yöntemin kullanıldığı bölgelerde yaşıyor.
Oy pusulası işaretleme cihazları
Bazı bölgelerde seçmenler dijital bir cihaz aracılığıyla oy veriyor. Daha sonra bu cihaz oyların dökümünü çıkarıyor.
Kayıtlı seçmenin yaklaşık yüzde 25’i bu yolla oy veriyor.
Elektronik oylama
Bu sistemdeyse seçmenler sadece bir düğmeye veya dokunmatik ekrana basarak oy kullanıyor. Bu oylar doğrudan bilgisayar sistemine kaydediliyor.
Kayıtlı seçmenin yüzde 5’i bu yöntemin kullanıldığı bölgelerde yaşıyor.
Oylar nasıl sayılıyor?
Genellikle ilk önce seçim günü kullanılan oylar sayılıyor. Sonra sırasıyla erken ve posta yoluyla kullanılan oylar, itiraz edilen oylar ve yurtdışı ve askeri oylar sayılıyor.
Kimi atanmış kimi seçilmiş olan yerel seçim yetkilileri oyları doğruluyor, işleme alıyor ve sayıyor.
Eyalet ve yerel yönetimler, oyların incelenmesinde kimin görev alacağı konusunda sıkı kurallara sahip.
Kaç kişi erken oy kullandı?
ABD’deki tüm eyaletler seçim gününden önce oy kullanmaya izin veriyor. En yaygın yöntem posta yolu.
Örneğin Alabama eyaletinde erken oylama henüz 11 Eylül’de başladı.
AP verilerine göre 77 milyonu aşkın Amerikalı erken oy kullandı.
Yaklaşık 335 milyon nüfuslu ABD’de, hemen hemen 230 milyon kişinin oy kullanma hakkı olduğu tahmin ediliyor. Fakat bunların sadece 160 milyonu kayıtlı seçmen ve tabii hepsi oy kullanmayacak.
Başkanlık yemin töreni ne zaman?
Kazanan aday 20 Ocak 2025 tarihinde ABD Kongre binasının bahçesinde başkanlık yemini ettikten sonra göreve başlayacak.
Bu ABD tarihindeki 60’ıncı başkanlık yemin töreni olacak.
Başkanlık yemini şöyle: “Ben … Amerika Birleşik Devletleri Başkanlığını sadakatle yapacağıma ve Amerika Birleşik Devletleri Anayasası’nı en iyi şekilde muhafaza edeceğime, koruyacağıma ve savunacağıma yemin ederim. Tanrı yardımcım olsun (So help me God).’’
