MESUDE DEMİR
Görme engelli avukat Mustafa Keskin’in şikayeti üzerine Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu (TİHEK), Vakıfbank ve Bankacılık Denetleme ve Düzenleme Kurumu’na (BDDK) engellilere yönelik ayrımcılık yasağının ihlal edildiği gerekçesiyle 140 bin 934’er lira para cezası verdi.
Adli sistem içerisindeki ödemeler Vakıfbank üzerinden gerçekleştiriliyor. Bu nedenle avukatların neredeyse tamamı Vakıfbank’ta hesap açtırıyor. Keskin de önce uzaktan kimlik tanıma sistemiyle bankanın müşterisi olmayı denedi. Ancak uzaktan kimlik tanıma sistemindeki müşteri temsilcisi, Keskin’den kimlik kartının seri numarasını okumasını istedi. Bunun üzerine Keskin, yanındaki gören kardeşinden yardım istedi. Müşteri temsilcisi odada birinin bulunması sebebiyle, güvenlik gerekçesiyle görüşmeyi sonlandırdı.
Keskin bunun üzerine bankanın Osmanbey şubesine gitmek zorunda kaldı. Buradaki personel de zorluk çıkardı. İmza atamayacağı düşüncesiyle görevli işlemi geciktirdi. Keskin iki saatlik beklemeden sonuç alamayınca, şube müdürüyle tartıştı. Güç de olsa hesabı açıldı.
Bunun üzerine Keskin, yaşadığı ayrımcılık ve erişilebilirlik ihlalleri nedeniyle BDDK’ya üç farklı şikayette bulundu. Ancak BBDK şikayetlere herhangi bir işlem yapılmasına gerek görmedi.
Keskin meselenin peşini bırakmadı. Bu kez konuyu TİHEK e taşıdı. TİHEK, başta Bankacılık Hizmetlerinin Erişilebilirliğine Dair Yönetmelik olmak üzere ilgili hukuki düzenlemelere uymayan, tüm şubelerde erişilebilirliği sağlamayan ve personeline farkındalık eğitimini vermeyen Vakıfbank’a 141 bin 934 lira tutarında idari para cezası verdi. Denetleyici ve düzenleyici otorite görevini yerine getirmeyen ve Keskin’in şikayetini yeterince incelemeden sonuçlandıran BDDK’ya da aynı tutarda ceza uygulandı.
Denetleyici otoritenin bizzat kendisi hak ihlali yapıyor
İstanbul Barosu Engelli Hakları Merkezi Yürütme Kurulu üyesi olan Keskin, çok sayıda görme engellinin bankalarla benzer sorunlar yaşadıklarını söyledi: “Örneğin görme engelli bir öğretmen, sırf bu nedenle bankada maaş hesabı açamıyor. Personel öğretmenin imzasını görme engelli olduğu için kabul etmiyor. THY’de çalışan görme engelli başvurucu, sözleşmeye ‘okudum anladım’ yazamadı diye kredi sözleşmesi yapamadı.”
Keskin, TİHEK’in kararını şöyle değerlendirdi: “Karar iki açıdan önemli. Birincisi, bankalarda engellilerin yaşadığı erişilebilirlik problemleri ve ayrımcılığın altı çiziliyor. İkinci olarak, denetleme görev ve yetkisine sahip BDDK’nın da üzerine düşeni yapmayarak ayrımcılığa neden olduğunun vurgulanıyor. BDDK, bankacılık hizmetlerinde erişilebilirliğe dair yönetmelik çıkartarak düzenleme görevini yerine getiriyor. Fakat bu düzenlemeye, bankalar uydu mu uymadı mı diye denetlemiyor. Önüne benim şikayetim gelmesine rağmen, yine denetlemeden imtina ediyor. Yani ayrımcılığa ve hak ihlaline göz yumarak, kendisi ayrımcılık yasağını ihlal etmiş oluyor. Muhtemelen bu karar, düzenleyici ve denetleyici otoritenin hak ihlaline neden olduğuna dair ilk karar. İlerleyen günlerde akademik ortamlarda da değerlendirilecektir diye düşünüyorum.”