Mesude ERŞAN
@mesudersan
mesudeersan@diken.com.tr
Her 10 erkekten birini etkileyen sertleşme sorununun tedavisinde son yıllarda ‘restoratif’ yani onarıcı yöntemler gündemde. Onarıcı tedavilerden kasıt, kök hücre, şok dalga ve PRP.
Yöntemleri ele almadan önce birkaç hatırlatma: Sertleşme sorunu başarılı cinsel teması sağlayabilecek sertlik düzeyine ulaşamama veya sürdürememe hali. Bu sorun ne erken boşalma ne de kısırlıkla (infertilite) aynı anlama geliyor. 40 yaş üstü erkeklerde daha sık rastlanıyor. Sorunu yaşayanların diğer cinsel fonksiyonları çoğu zaman normal. Cinsel istek duyabiliyor ve sorunsuz boşalabiliyorlar.
Uzun sürerse tıbbi yardım gerekiyor
Türk Androloji Derneği’ne göre sertleşme sorunu, ara sıra karşılaşılandan, tamamıyla yitirilene kadar uzanan geniş bir yelpazeyi içeriyor.
Çoğu erkek hayatının belli bir döneminde, özellikle stres altındayken veya ciddi bir hastalık geçirdiği zamanlarda sertleşmeyle ilgili sorunlar yaşıyor. Sorun uzun süre devam ettiği takdirde tıbbi yardım aranması gerekiyor.
40–70 yaş arası erkeklerin yüzde 30′unun sertleşmeyle ilgili sorunları bulunuyor. İlerleyen yaşla beraber görülme sıklığı ve şiddeti artıyor. Sigara ve alkol tüketimi, yüksek tansiyon, diyabet, kan yağlarında yükseklik, kalp hastalığı, depresyon ve bu hastalıkların tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar sertleşme sorunu açısından risk oluşturuyor.
Onarıcı tedaviler ilgi çekiyor
Gelelim son yılların popüler ve reklamı çok yapılan sertleşme sorunu tedavilerine: Penis dokusunu onardığı öne sürülen düşük yoğunluklu şok dalga, PRP ve kök hücre tedavileri giderek yaygınlaşıyor yaygınlaşmasına da iddia edildiği kadar etkili mi?
Dünkü bölümde ilaç tedavileri ve bitkisel takviyeleri konuştuğumuz, İstanbul Tıp Fakültesi Androloji Bilim Dalı Başkanı, Türk Androloji ve Türk Üroloji Derneği Onursal Başkanı, Avrupa Üroloji Derneği Androloji Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Ateş Kadıoğlu’na şok dalga, PRP ve kök hücre tedavilerini de sorduk.
Kadıoğlu, sertleşme sorununun başlangıç tedavisinin ağızdan alınan ilaçlar (PDE5 inhibitörleri) ve penis içi enjeksiyonlar olduğunu söyledi: “Bu tedavilerden fayda görmeyen hastalara penil protez ameliyatı uygulanır. Ancak fizyolojik sertleşmeyi geri kazandıracak tedaviler çoğu hasta ve partnerleri için tercih edilen yöntemler. Bu nedenle organdaki fonksiyon kaybını tersine çeviren, penisin damar-sinir sisteminin onaran yeni yaklaşımlar ilgi odağı oldu.”
Şok dalga, kök hücre enjeksiyonu ve PRP, iddia edildiği gibi dokuyu yeniden yapılandırabiliyor mu?
Kadıoğlu, düşük yoğunluklu şok dalga tedavisinin klinik öncesi ve klinik çalışmalarda etkinliğinin gösterildiğini söyledi. Ancak PRP ve kök hücre tedavilerinin klinik öncesi çalışmaları bulunsa da insanlar üzerindeki etkisini inceleyen çalışmaların yetersiz olduğunu belirtti: “Klinik çalışmalardaki hasta sayısı azlığı, çalışma dizaynlarındaki eksiklikler gibi yetersizlikler bu tedavilerin yaygın kabul edilmesinin önünde en büyük engel.”
Böbrek taşı tedavisi cinsellik için kullanılıyor
Bildiğimiz, böbrek taşlarının parçalanması için uygulanan tedavi bu. Düşük yoğunluklu şok dalga tedavisinde, ses dalgaları penise uygulanıyor. Son yıllarda yara iyileşmesi, kemik kırıklarında onarım süreçlerini hızlandırmasıyla ilgili araştırmalara da konu oldu.
Kadıoğlu, “Klinik öncesi ve klinik çalışmalarla sertleşme sorunu tedavisinde de şok dalga tedavisi kanıtlandı. Bilimsel çalışmalar yöntemin, kök hücre göçü, damar, düz kas ve sinir doku yenilenmesini sağladığını gösterdi” dedi.
Haftada bir ya da iki kez, 1500-5000 atış ve toplam altı-dokuz hafta uygulanıyor. İşlem 10-15 dakika sürüyor ve tekrarlanabiliyor. Kök hücrelerin gelip onarım sürecini başlatması birkaç hafta sürüyor.
Avrupa Kılavuzu’na girdi
Kadıoğlu, “Şok dalgaları penise uyarı veriyor. Uyarıyı alan kemik iliğindeki kök hücreler penise geliyor. Kök hücreler eksiğe göre hareket ediyor. Ya düz kas ya damar ya da sinir yapıyor. Çalışmalar özellikle diyabetik ve sinir hasarına bağlı sertleşme sorununda yöntemin etkili olabileceğini gösterdi” diedi.
Yöntemin sertleşme sorunu tedavisinde kullanımıyla ilgili ilk randomize kontrollü (bir grupta tedaviyi veriliyor, diğer grupta uygulanmıyor, böylece karşılaştırma yapılıyor) çalışma 2012’de düzenlendi. 60 hastalık bu çalışmanın sonucunda şok dalga uygulananlarda uluslararası erektil (sertleşme) işlev formu skorunda 6,7 puan, kontrol grubunda 3 puanlık bir iyileşme saptandı. 2019’daki iki meta-analizde 522 ve 873 hasta değerlendirildi ve yine skorda anlamlı artış vardı.
Kadıoğlu’nun da yazarları arasında yer aldığı Avrupa Üroloji Derneği Üreme Sağlığı ve Seksüel Tıp Kılavuzu’na göre, şok dalga tedavisi, damar kaynaklı sertleşme sorunu bulunan veya ilaç tedavisini istemeyen ya da uygun olmayan hastalarda birinci basamak tedavi şeklinde değerlendirilebilir. Ayrıca ilaç tedavilerine zayıf yanıt veren damar kaynaklı sertleşme sorunu bulunanlara da öneriliyor.
‘Umut satın almayın’
Kadıoğlu, PRP ve kök hücre tedavilerininse sertleşme sorunu bulunanlara önerilmesinin ‘umut satmak’ olduğunu söyledi. Amerikan ve Avrupa üroloji derneklerinin her iki yöntemle ilgili kanıt düzeyinin klinik kullanımı için yeterli olmadığı yönünde uyardığını belirten Kadıoğlu şunları kaydetti: “Güncel literatüre göre, kök hücre ve PRP tedavileri ‘deneysel’ düzeyde. Bu tarz tedavilerin günümüzdeki uygulamaları, sadece iyi tasarlanmış bilimsel çalışma protokollerinde ve araştırma amaçlı mümkün.“
Son yılların popüler yöntemine biraz daha detaylı bakacak olursak, PRP neredeyse her derde deva gibi uygulanıyor. Ortopedi, yüz-çene cerrahisi, diş tedavileri, cilt hastalıkları gibi birçok farklı sorunda başvuruluyor.
‘PRP’nin etkinliğini gösteren çalışmalar sınırlı’
Hastadan alınan kanın, santrifüj edilerek trombositleri ayrılıyor. Trombositten zengin sıvıda bol miktarda büyüme faktörü bulunuyor. Bu penisin içine enjekte ediliyor. Böylece kas, sinir ve damar dokusunda hücre yenilenmesini artırıcı ve onarıcı etki yaptığı öne sürülüyor.
Kadıoğlu, “PRP’nin etkinliğini gösteren çalışmalar sınırlı. Kuzey Amerika Seksüel Tıp Derneği’nin değerlendirmesinde, PRP’nin etkinliği hakkında, kanıt düzeyi yüksek yeterli çalışmanın bulunmadığı için rutin klinik kullanımı önerilmiyor” dedi.
Kök hücre çalışmaları
Kök hücre tedavileri, son yılların en heyecan verici gelişmelerinden biriydi. Hemen her alanda denenen kök hücre tedavilerinin, sertleşme sorununda da gündeme gelmesi şaşırtıcı değil.
Kadıoğlu, kök hücrenin sertleşme sorunundaki etkisiyle ilgili toplam altı çalışma bulunduğunu ancak bunların 20’den az hastayla yapıldığını söyledi: “Yararlı etkisinden söz eden var ama bunlar kontrollü, uzun süreli, karşılaştırmalı çalışmalar değil. Amerika Üroloji Derneği kök hücre tedavisinin yalnızca araştırmalarda kullanılmasını öneriyor. Ek olarak en etkili kök hücre kaynağı veya dozu için veri olmadığı bildiriyor.”
Androloji Derneği önermiyor
Türk Androloji Derneği, PRP ve kök hücrenin sertleşme sorununda, bilimsel çalışmalar dışında tedavi için kullanımını önermiyor: “Kök hücre tedavisinin, yaşlı, diyabetik ve sinir yaralanmasına bağlı gelişen sertleşme sorunu bulunan hayvan modellerinde; tedavi edici etkinliğinin olduğu rapor edilmektedir. Bununla birlikte bu tedavi seçeneğinin etkinliğiyle ilgili insanlarda yapılmış, sonuçları güvenilir herhangi bir klinik çalışma bulunmamaktadır. Benzer şekilde PRP’nin tedavi etkinliğini kanıtlayan ve insanlarda uygulanmış herhangi bir bilimsel çalışma da rapor edilmemiştir.
Güncel literatür değerlendirildiğinde, kök hücre ve PRP uygulamalarının olası etki mekanizmaları ve yolaklarıyla ilgili bilgilere rastlanmaktadır. Bununla birlikte, öne sürülen olası etki mekanizmalarıyla ilgili yeterli sayıda ve kanıta dayalı verinin bulunmadığı görülmektedir. Sözü edilen tedaviler sonrası, restoratif süreçlerin erektil dokuda ne şekilde geliştiğiyle ilgili herhangi bir teori tam olarak kanıtlanmış değildir.”