Ünlü yayınevi Penguin Random House (PRH), çocuk romanlarını ‘çağdaşlaştırmak’ amacıyla yaptığı kelime ve cümle değişikliklerine gelen tepkilerin ardından, Britanyalı yazar Roald Dahl’ın kitaplarını orijinal versiyonuyla tekrar yayınlayacağını duyurdu.
Penguin, Dahl’ın 17 kitabının orijinal halini sene sonunda ‘Roald Dahl’ın klasikleri’ ismiyle yeniden yayınlayacağını, böylece okuyucuların dilediği versiyonu satın alabileceğini söyledi.
Yayınevi, Dahl’ın ‘Charlie’nin Çikolata Fabrikası’ romanını ve diğer klasik çocuk kitaplarını; kilo, ırk ve cinsiyete ilişkin hassas bölümleri değiştirerek veya silerek tekrar piyasaya sürmüştü. Ancak bu değişiklikler kitabın orijinalini bozduğu gerekçesiyle büyük tepki toplayarak yayınevinin geri adım atmasına neden oldu.
Birçok yazara göre değişiklikler sansür
Birçok yazar ve ifade özgürlüğü savunucusu, yayınevinin Dahl’ın kitaplarında yaptığı değişiklikleri ‘sansür’ olarak niteliyor.
Penguin, orjinali 1964’te yayınlanan ‘Charlie’nin Çikolata Fabrikası’nda çikolata nehrine düşen karakter için kullanılan ‘obez‘ kelimesini ‘şişman’ olarak değiştirmişti. ‘Cadılar’ romanında ‘kocakarı’ kelimesini sansürleyerek ‘her şeye muhalefet’e çevirmişti.
‘Yaman Tilki’ romanında ise korkunç görünümlü traktörler için kullanılan ‘siyah’ nitelemesi yerine ‘ölümcül ve vahşi’ ifadesini kullanmıştı.
Eski kitaplarda hassas görülen bölümler daha önce birçok kez ‘modern hassasiyetlere’ uyarlamak amacıyla değiştirildi. Ancak bu kararlar ifade özgürlüğünü savunan gruplar tarafından sert eleştiriliyor.
Yazar Salman Rüşdi, Penguin’in kitapların orijinal versiyonlarını yeniden yayınlayacağı haberini Twitter’da ‘‘Penguin, tepkilerden sonra geri adım attı!” paylaşımıyla kutladı. Geçen sene, New York eyaletinde bir konuşması sırasında bıçaklanıp hastaneye kaldırılan 75 yaşındaki yazar, çocuk kitaplarındaki bu değişiklikleri ‘absürt sansürler’ olarak nitelemişti.
‘Penguin’i alkışlıyorum!‘
Edebiyat ve ifade özgürlüğünün gelişimi için çalışan PEN Amerika Derneği’nin Başkanı Suzanne Nossel ise Twitter’da Penguin’i tebrik etti: ‘‘Eleştirilere kulak verdiği, kararını gözden geçirdiği ve doğru yolu bulduğu için Penguin’i alkışlıyorum!’’
PRH’nin çocuk kitaplarından sorumlu direktörü Francesca Dow, Dahl’ın kitaplarındaki büyülü dünyayı korumaya ve başka bir döneme ait hikayeleri yeni nesillere aktarmaya ilişkin ortak çözümün bulunduğunu söyledi: ‘‘Dahl’ın orjinal eserlerinin değerini farkındayız, kitapları genç okuyucuların hayal gücü ve zihin gelişiminde etkili. Bu yüzden kitapların hem orjinalini hem de ‘çağdaş’ halini piyasaya sürerek seçimi okuyucularımıza bırakacağız.’’
Britanyalı yazarın ‘haylaz çocuklar’, ‘absürt yaratıklar’ ve ‘kötü karakterli yetişkinler’le dolu kitapları şimdiye kadar dünya çapında 300 milyondan fazla sattı, birçoğu beyaz perdeye uyarlandı.
Ancak 1990’da ölen Dahl, Yahudi karşıtı söylemleriyle bilinen tartışmalı bir figür. Nitekim ailesi 2020’de yazar adına özür dilemişti.