Emekli olabilmek için gereken prim gün sayısı şartını dolduran ama yaş şartını bekleyen milyonlarca insan, Covid-19 pandemisi döneminde işsizlik tehdidi karşısında emeklilik haklarına sarıldılar. Verdikleri mücadele onları 2023 seçimlerinin kazananı yaptı ve EYT yasasını 3 Mart 2023’te, yani seçime 2 ay kala çıkarabilmeyi başardılar.
Fakat iktidar cephesinde bu yasa bir “seçim şekerinden” ibaretti. EYT’lilerin yaşadığı sorunu çözmekten öte, EYT’lileri emekli ederek oylarını almak asıl amaçtı. Yasa olası sorunlar gözetilmeden bir seçim şekeri olarak çıkınca, emeklilik sistemi adaletsizliklerle doldu.
8 Eylül 1999 tarihinde çıkarılan 4447 Sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu ile kadınlarda emeklilik yaşı 58, erkeklerde ise 60’a çıkarıldı. Bu tarihten 1 gün önce sigorta girişi yapılan kesimler 3 Mart 2023’te yaş şartı olmaksızın emekliliğe hak kazanırken, bu tarihten 1 gün sonra sigorta girişi yapılanlar, emekli olabilmek için yaşıtlarından 17 yıl daha fazla çalışmak durumundalar. Soruna kulak tıkayanlar yüzünden insanlar kendi sorunlarına kendi çözüm önerilerini geliştiriyorlar. 1 gün ile EYT’yi kaçıranlar bugün “Kademeli emeklilik istiyoruz” diye haykırıyor.
Fakat bir de 8 Eylül 1999’dan önce sigorta girişi yapılmasına rağmen, EYT düzenlemesinden faydalanamayanlar var. Yasa düzenlenirken kelimenin gerçek anlamıyla unutulmuş, yasa çıkıp, seçimler bittikten sonra ise feryatlarına kulak tıkanmış yüzbinlerce insan… Onlar kendilerini “Emeklilikte staja takılanlar” olarak adlandırıyor. Bu kişiler, e-devlet’e girdiklerinde sigorta girişi olarak 2 adet tarih görüyorlar. Bu tarihlerin ilki “4-A Tescil Başlangıç tarihi” ikincisi ise “hizmete başlama tarihi”. İlk tarih staja başlanılan, ikincisi stajyerliğin kalktığı tarih.
Normal şartlar altında bir staj ne kadar sürer? 3 ay, 6 ay ya da 1 yıl gibi cevaplar makul. Fakat buranın Türkiye olduğunu unutmamak gerekir. Bir işçiyi stajyer adı altında çalıştırmak işverene türlü avantajlar sağladığından, işveren stajyerin stajı hiç bitmesin ister. Zira bir stajyere yapılacak sigorta “Yarım kol”, stajyer olmayan bir işçiye yapılan sigorta “uzun kol” olarak adlandırılır. Stajyer için emeklilik primi yatırılmaz sadece sağlık sigortası yapılır. Stajyer “daha ucuz işçidir”.