Oxford Üniversitesi Reuters Gazetecilik Çalışmaları Enstitüsü önemli veri ve analizlerin yer aldığı ‘2017 Türkiye Dijital Haber Raporu’ yayınladı.
Raporda en dikkat çeken unsur Türk medyasındaki kutuplaşma ve haberlere duyulan güvensizliğin çok yüksek olması. Türkiye medyaya güvensizlikte 36 ülke sırasında Yunanistan’la birlikte ikinci sırada yer alıyor. Rapora göre habere güven (yüzde 40) ve güvensizliğin (yüzde 38) birbirine çok yakın olmasının sebebi toplumdaki kutuplaşma ve bunun medyaya yansıması.
Dijital Haber Raporu, beş kıtadaki 36 ülkede haber tüketimine dair dünyanın en geniş araştırması.
Türkiye’deki araştırma Google ve Dijital Haber İnisiyatifi’nin desteğiyle gerçekleşti. Raporu Oxford Üniversitesi Reuters Enstitüsü’nden misafir araştırmacı Dr. Servet Yanatma hazırladı. Ocak-Şubat 2017’de 2005 kişinin katılımıyla gerçekleşen araştırma Türkiye’de dijital haberciliğin haritasını çıkardı.
Raporda öne çıkan ilk unsur haberlere güven ve güvensizlik üzerine. Habere genel güven (yüzde 40) çıkarken güvensizlik ise (yüzde 38) olarak ölçüldü. Katılımcıların yüzde 22’si ise kararsız kaldı.
Medyaya güvensizlik
Medyaya güven
Katılımcılara kendi tükettikleri/takip ettikleri haberlere güven sorulduğunda ise güvenenlerin oranı yüzde 46’ya yükselirken güvensizlik yüzde 31’e düştü; yüzde 23 kararsız kaldı. Bu da insanların yarıdan daha azının kendi tükettiği/takip ettiği haberlere güvendiği anlamına geliyor.
En yüksek güvensizlik oranı sosyal medyada
Diğer ülkelerde güven-güvensizlik farkı hayli fazla.
Bu iki oranın birbirine çok yakın olduğu birkaç ülkenin başında Türkiye geliyor. Bu durum raporda şöyle açıklanıyor: “Tüm bu oranlar sadece haberlere güvensizliğin değil; aynı zamanda yüksek kutuplaşmanın da bir işareti. Katılımcılar iki kampa bölünmüş görünüyor; haberlere ya güveniyorlar veya güvenmiyorlar. Her iki kamptaki insanlar haberlerin doğruluğunu ve güvenilirliğini sorgulamadan inanmak istedikleri haberlere güvenmeyi tercih ediyorlar.”
Habere güvensizliğin oranları haber kaynaklarına (TV, gazete vb) göre değişiyor. Buna göre en yüksek güvensizlik yüzde 50 ile sosyal medyada. Bunu yüzde 44 ile yazılı basın, yüzde 43 ile online medya (sosyal medya dahil), yüzde 35 radyo ve yüzde 33 ile TV izliyor. Bu durumda yazılı basına güvensizlik online medyadan daha yüksek.
Gözetlenme korkusu
Türkiye’de haber için Facebook ve Twitter kullanımında dikkat çeken bir düşüş görülürken WhatsApp gibi kapalı mesajlaşma uygulamalarının haber paylaşmak için kullanımında ise keskin bir artış söz konusu. Rapora göre bu durum ‘hükümet gözetlemesinin korkularıyla ilgili olabilir.’
Bu alanda Facebook kullanımı son iki seneden yüzde 69’dan yüzde 54’e düşerken Twitter da yüzde 33’ten yüzde25’e geriledi. Buna karşın WhatsApp kullanımı bir senede yüzde 17’den yüzde 25’e çıktı. İnsanların artık açık ortam yerine daha kapalı ve özel paylaşım seçeneklerine yöneldiği görülüyor.
Türkiye haberden en fazla kaçınan ülke
Raporda habere ilgi konusunda ‘paradokslar’ dikkat çekiyor. Habere ilgi konusunda Türkiye çok üstlerde yer alıyor. Habere ilginin ‘aşırı veya çok’ olduğu ülkelerin başında yüzde 82 ile İspanya ve Brezilya geliyor. Bunları ise yüzde 81 ile Türkiye ve Meksika takip ediyor. Habere ilgide 36 ülkenin ortalaması yüzde 63 olduğu düşünüldüğünde Türkiye’deki katılımcıların habere ne kadar düşkün olduğu ortaya çıkıyor.
Raporun bulgularına göre Türkiye’de haberlere ilgi hayli güçlü, ancak haberden kaçınma da çok yüksek. Türkiye araştırmadaki 36 ülke arasında Yunanistan ile haberden en fazla kaçınan ülke konumunda. Bu iki ülkede katılımcıların yüzde 57’si ‘bazen veya sık sık’ haberden kaçındığını belirtiyor. 36 ülkenin ortalaması ise yüzde 29.
Ana haber kaynağında online medya televizyona yaklaşıyor
Katılımcılara ‘televizyon, gazete, radyo, sosyal medya ve online medya’nın aralarında bulunduğu haber kaynakları sıralanarak önce, “Bunlardan hangileri son bir haftada habere erişmek için kullandınız?” diye soruldu. Bu soruda online medya yüzde 89, TV yüzde 77, yazılı basın yüzde 47 ve radyo yüzde 36 olarak çıktı.
Ancak “Peki bunlardan hangisi sizin için ana haber kaynağıdır? Sadece birisini seçiniz” diye sorulduğunda ise yüzde 47 ile TV ilk sırada yer alıyor. Sosyal medyanın dahil olduğu online medya yüzde 39, yazılı basın yüzde 6 ve radyo yüzde 6 çıkıyor.
İki yıllık değişime baktığımızda ise TV’nin yüzde 51’den yüzde 47’ye düştüğü görülürken online medyanın yüzde 32’den yüzde 39’a çıktığı görülüyor. Böylece TV ve online medya arasındaki fark 19 puandan 8 puana kadar düşmüş durumda. Öte yandan, en çok kullanılan online haber sitelerini yazılı basın, televizyon veya haber ajanslarının içeriklerini kullanan geleneksel medya markaları oluşturuyor.
Online haberler için tercih akıllı telefonlar
Katılımcılara online haberlere erişmek için hangi cihazı kullandıkları da soruldu. “Son bir haftada kullanılan cihazlar” sorulduğunda akıllı telefonlar yüzde 63 ile ilk sırada yer alırken onu yüzde 54 ile bilgisayar (masaüstü veya laptop) ve yüzde 23 ile tablet takip etti. ‘Haberlere erişmede ana cihaz’ sorulup sadece birisi seçildiğinde ise bilgisayar yüzde 43 ile zirvede yer alırken onu hemen arkasından yüzde 41 ile akıllı telefon takip etti. Ancak son iki yılda bu alanda akıllı telefonlarda çarpıcı bir yükseliş görülüyor. 2015’te ana cihaz olarak akıllı telefonların oranı yüzde 28 iken bu oran 2017’de yüzde 41’e yükseldi.
Oxford araştırması: Türkiye’de basına yönelik baskı sosyal medyayı güçlendirdi