ZEYNEP GÜVEN ÜNLÜ
zeynepguven@diken.com.tr
@zeynepguvenunlu
Ekşi Sözlük’ün kurucusu Sedat Kapanoğlu, sözlükteki yöneticilik görevini bıraktığı 2015’ten beri ABD’nin Kaliforniya eyaletinde, geleceğin şekillendiği Silikon Vadisi’nde yaşıyor. Geçen yılı kitap yazarak geçiren Kapanoğlu’yla, teknoloji şirketlerindeki çalkantıları, öngörülerini ve yakında Türkçeye çevrilecek kitabı ‘Street Coder’ı konuştuk.
Türkiye’den bakınca Silikon Vadisi’nde her gün irili ufaklı depremler oluyor. Twitter’ın el değiştirmesi, büyük şirketlerden rekor düzeyde işten çıkarmalar, Facebook’un düşen hisseleri… Nasıl bir hava var orada, özellikle de Türk camiası içinde?
Silikon Vadisi’nde iş kültürü agresif büyüme odaklı. Haliyle en ufak çalkantıda merdivenden yuvarlanıyorlar. Bu toplu işten çıkarmalar 2008 ekonomik krizinde de olmuştu. 2000’de de oldu. Firmalar battı. Bu sürecin de daha başında olduğumuzu düşünüyorum. Yani 2023’te daha çok firmanın battığını, daha büyük işten çıkarmaları görebiliriz. Gitgide alışıldık bir döngüye dönüşüyor.
San Francisco’daki Türk arkadaşlarım arasında özellikle bir moral bozukluğu gözlemedim. İşten çıkarılan da olmadı. Sadece Twitter’da çalışan bir mühendis tanıdığım Elon Musk’ın restleşmesi üzerine kendi isteğiyle ayrıldı.
Facebook ilginç bir şekilde işten çıkarmaları Twitter’dan çok daha düzgün yönetti. Twitter daha sol eğilimli bir firma olarak bilinirdi ama Elon Musk’la birlikte o dengeler de alt üst oldu.
Pandemi teşvikleri krizi geciktirdi
Bu gelişmeleri öngörüyor muydunuz, insanlar planlarını yapmışlar mıydı yoksa hazırlıksız mı yakalandı?
2019’dan beri böyle bir gerileme bekliyordum zira borsa, gayrimenkul ve kriptopara piyasaları düşük faizlerle birlikte anormal bir büyüme sürecine girmişti. Covid teşvikleri bunu geciktirdi diye tahmin ediyorum. FED uzun süre izlediği düşük faiz politikasından kademeli geri adım atmaya başlayınca ortalık duruldu. Şimdi aşırı düşük faizlerle rekor fiyatlarda ev alanların mortgage’larını ödeyememesi gibi problemler başlarsa yine 2008’deki gibi dev bir krize dönüşme riski var. Bu sefer süreci daha iyi yönettiklerini düşünüyorum.
Vadiden ayrılan, taşınan arkadaşlarınız oldu mu?
Covid dönemi uzaktan çalışmanın yaygınlaşmasıyla birlikte insanlar “Ee madem uzaktan çalışıyoruz niye burada ateş pahası kiralar, yüksek vergiler ödüyoruz” deyip başka eyaletlere ya da Silikon Vadisi’nden uzak şehirlere taşındılar. Bunların kayda değer bir kısmı birkaç sene içinde pişman olup geri döndü. Zira Kaliforniya sadece bir teknoloji merkezi ve ekonominin lokomotifi değil, aynı zamanda Amerika’nın en progresif ve liberal eyaleti de. Doğudaki eyaletlerde ‘kadınlar kürtaj olabilir mi’, ‘LGBT çocuklarımızı zehirliyor mu’ kavgaları verirken Kaliforniya bunları çoktan aştı gitti. Bugün eyalet haliyle dünyanın en büyük dördüncü ekonomisi. İnsanlar bu farkın yaşamlarını nasıl etkilediğini anlayınca geri geldiler. Topyekün bir geri geliş olmasa bile bu kıymetin anlamını teyit etmesi açısından önemli.
Avrupa’ya dönen Türkiye’ye de döner
ABD’yi terk eden arkadaşlarım var ama hiçbirinin sebebi ekonomik değil. Mesela Türkiye’ye Boğaziçi’nde ders vermeye dönen akademisyen arkadaşım var. Tek derdi ülkenin gençlerine destek olmak. Maddi kaygısı olan birinin yapacağı iş değil. Bu bir de rektör krizlerinden evveldi. Şimdi akıl karı da değil. Geçen konuştuk kendisiyle, sordum “Pişman mısın” diye “Tam tersine daha heyecanlı, daha hevesliyim” dedi.
Silikon Vadisi’nden Avrupa’ya taşınan arkadaşlarım oldu. Onların da derdi hem ABD’deki banliyö hayatından sıkılmış olmak hem de Türkiye’deki ailelerine yakın olmak. Bence laik ve özgürlükçü bir atmosfere yeniden kavuşursa Türkiye’ye de dönerler.
Şirketler pandemi hibesini büyümek için kullandı
Pandemide nasıl geçti hayat, iş bağlamında. Sanırım teknoloji sektöründe alımlar arttı o dönemde?
Pandemi sürecinden firmalar asimetrik etkilendiler. Online iş yapan firmaların geliri katlanırken perakende iş yapan firmalar batma noktasına geldiler, hatta battılar. ABD şirketlere milyarlarca dolarlık hibe yaptı ama bu etkilenme asimetrisinden dolayı online iş yapan firmalar zaten etkilenmeyen karlılıkları üzerine gelen bu hibeyi büyüme amaçlı değerlendirdiler. İşe alımların artması ondan oldu. Ancak bu hibelerin bedelini özellikle geçen sene sonu ve bu seneden itibaren yüksek enflasyon olarak hissetmeye başladık. Yüksek enflasyonun devamlılığı ve FED politikaları firmaların bu lüks büyüme planlarını geri çekmesine sebep oldu. Şimdi çoğu firma işten çıkarmalar yaptı. Sanırım büyük teknoloji firmalarından bir tek Google ve Microsoft istisna olarak işten çıkarma yapmadı henüz. Eğer operasyonlarını hali hazırda olabildiğince az maliyetli şekilde işletiyorlarsa hiç yapmayabilirler de.
Teknoloji şirketleriyle ilgili öngörüleriniz neler?
2023 sonuna kadar ekonomik bir toparlanma beklemiyorum. Olursa güzel bir sürpriz olur. O yüzden firmaların ayaklarını o yorgana göre uzatmaları makul olacaktır. Uzaktan çalışma her ne kadar Covid bitince ‘tamam güldük eğlendik hadi şimdi ofise’ çağrılarıyla biraz engellendiyse de tekrar popülerleşeceğini ve ana çalışma yöntemine dönüşeceğini tahmin ediyorum. Gördüğüm kadarıyla çalışanlar uzaktan çalışmadan ekseriyetle memnunlar. En büyük sebep, yolda zaman kaybetmemeleri.
‘Sokaklarda’ öğrendiğimi yazdım
Siz bu aralar nelerle ilgileniyorsunuz?
Pandemi sürecinde ABD’deki bir yayınevinden gelen teklif üzerine yazılımcılar için bir kitap yazdım ‘Street Coder’ adında. Kitapta alaylı bir yazılımcı olarak beni Microsoft’ta mühendis olarak çalışmaya götüren süreçte ‘sokaklarda’ öğrendiğim yazılımla ilgili teknikleri yeni başlayan ve orta seviyeli yazılımcılara anlatmaya çalışıyorum. Kitap bu sene başında satışa çıktı ve gelen tepkiler inanılmaz iyi. Daha da güzeli Mundi Kitap Türkçe çevirisine başladı, seneye kitabın Türkçesini de raflarda göreceğiz.
Ekşi Sözlük’le nasıl bir bağınız var şimdi?
ABD’ye gelme sebebim Ekşi Sözlük konseptini adapte etme imkanları üstüne çalışmaktı. Kitap sürecinde o projelere ara verdim. O aradan henüz çıkabilmiş değilim. Hala Ekşi Sözlük’ün hissedarıyım ama yöneticiliğini ABD’ye gelirken bıraktım. Halen sıkı kullanıcısıyım, sürekli okuyor ve yazıyorum.