MESUDE ERŞAN
@mesudersan
mesudeersan@diken.com.tr
Tedarik sorunu nedeniyle kuduz aşısına erişimde sıkıntı yaşanıyor. Kuduzdan ölen bir çocuk varken, mahalleler, köyler karantinaya alınırken hayvan ısırığı nedeniyle bazı hastanelerin acil servislerine gidenler kuduz aşısı yaptıramıyor.
Kuduz ölüm oranının yüzde yüz olduğu bir enfeksiyon hastalığı. Ancak korunmada etkili bir aşısı var. Sağlık Bakanlığı verilerine göre Türkiye’de yılda yaklaşık 250 bin kuduz riskli temas bildiriliyor. Yılda ortalama bir-iki kuduz vakası (insanda) görülüyor. Kuduz hala ciddi bir halk sağlığı sorunu.
Dünyada yılda 59 bin insan kuduz nedeniyle yaşamını kaybediyor. Kuduz nedenli ölümlerin yüzde 80’ini kırsal bölgede yaşayanlar, yüzde 40’ını da 15 yaştan küçük çocuklar oluşturuyor. Türkiye halen kuduz yönünden endemik bir bölge. Yani kuduz hep var.
Bakanlığın ilgili rehberine göre Türkiye’de her sokak hayvanı yaralanmasında kuduzu önlemek için aşı ve gerekirse immünglobulin tedavisi uygulanması gerekiyor. Riskli her temas sonrası kuduz aşılarının en kısa sürede uygulanması öneriliyor. Ancak hastane hastane gezmelerine rağmen aşıya ulaşamayanlar sosyal medya hesapları üzerinden seslerini duyurmaya, aşıya ulaşabilecekleri hastaneleri öğrenmeye çalışıyor. Başta İzmir, Adana, Ankara, Günueydoğu’daki bazı illerde yeterli sayıda aşı bulunamıyor.
Yaklaşık bir ay önce bir Sağlık Bakanlığı bir Kuduz Aşılama Genelgesi yayımlayarak kuduz aşılarının gerektiğinden fazla yapıldığı gerekçesiyle acillerde enfeksiyon hastalıkları uzmanlarının konsültasyonu sonrası aşıya karar verilmesini istemişti. Eleştirilen bu genelge de aşıyla ilgili bir tedarik sorunu olduğunu işaret ediyordu.
‘Isırılan herkese aşının uygulanması gerekiyor’
Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları Anabilim Dalı öğretim üyesi Prof. Dr. Esin Davutoğlu Şenol, Sağlık Bakanlığı’ndan gelen yazıyla artık hastanelerinde kuduz aşısı yapamayacakları ve ellerindeki kuduz aşılarının toplanacağının bildirildiğini söyledi. Şenol hayvan kuduzu bu kadar artmışken, aşıda sıkıntı yaşanmasının vahim olduğunu ifade etti.
Örneğin Ankara’da beş hastanenin kuduz şüpheli temaslılar için belirlendiğini anlatan Şenol, şunları dedi: “Periferde de durum kötü. Kuduz aşılama programını uygulamak üzere birer kişi belirlemişler. O tatile gidince, kim aşılayacak? Kuduz aşılaması acil bir meseledir. Şu anda Türkiye’de ısırılan herkese aşının uygulanması gerekiyor. Çünkü sokak hayvanı ve insan kuduzu var. İnsan kuduzundan hala ölümler oluyor. Hayvanlardaki kuduz kontrolünde sıkıntı var. Onun için Türkiye’deki bütün acil servislerin ve bütün hekimlerinin zincire dahil olması gerekir ki süreç aksamasın.”
Kuduz aşıları özel sağlık kurumlarında yapılamıyor. Şenol özel hastane acillerinin de kuduz aşısı zincirine katılması gerektiğini düşünüyor: “Kuduz aşılaması acil bir profilaksi (hastalığın önlenmesi) uygulamasıdır. Bütün acillerde aşılama yapılabilmeli. Örneğin ortopedik ameliyat gereken, özel hastaneye gitmiş ısırılma vakasına kuduz aşılaması başlatılamıyor. Hastanın aşının yapılabildiği kamu hastanesine gitmesi gerekiyor. Bazen taşınması zor oluyor. Dolayısıyla daha iyi bir zincir kurulması lazım”
Yüzde 90’ı evcil hayvanlar
Tüm memeli hayvanlarda kuduz gelişebiliyor. Kuşlar, sürüngenler ve balıklar gibi memeli olmayan hayvanlarsa kuduz olmazlar. Kuduz çoğunlukla yabani hayvanları (kurt, tilki, çakal, sansar, gelincik, yarasa vb.) etkiler. Enfekte yabani hayvanlardan insanlara veya evcil hayvanlara yayılabiliyor. Köpek, kedi, sığır, keçi, at, eşek gibi evcil hayvanlarda kuduz gelişebiliyor. Ülkemizde son yıllardaki hayvan kuduzlarının yaklaşık yüzde 90’ı evcil hayvanlarda saptandı. Evcil hayvanlar içerisinde en sık köpekler (yüzde 43), sığırlar (yüzde 37) ve kedilerde (yüzde 3.9) kuduz tespit edildi. Fare, sıçan, sincap, hamster, kobay, gerbil, tavşan ve yabani tavşan ısırıklarında insana kuduz geçişi gösterilemedi.