Kamuoyu araştırma şirketi KONDA, ‘partili cumhurbaşkanlığı’ referandumundaki geçersiz oyların dağılımını açıklayamazken, MHP’nin bölünmeye sürüklendiğini, CHP’nin iktidar iddiasının kalamayabileceğini, HDP’nin de ‘Türkiyelileşme’ projesinin çöktüğünü belirtti.
Fotoğraflar: Reuters
Hürriyet’te yer alan habere göre sandık sonuçlarına ilişkin bir rapor hazırlayan KONDA, referandumda yüzde 1.8 oranında geçersiz oy kullanıldığıın belirterek, bunların üçte birinin ‘protesto oyu’ olduğu yorumu yapıldı: “Öncelikle seçimler ve halkoylamaları tarihimizde geçersiz oyların oranlarının bir örüntü içermediğini ve bu örüntü eksikliğini sanıldığı gibi seçmenin eğitimsizliği, oyu, partiyi veya adayı karıştırması gibi nedenlerin açıklayamayacağını not etmek gerekiyor.”
Geçersiz oyların en düşük olduğu illerin ‘Hayır’ın yüksek olduğu batı illeri ve Kürtlerin yoğunlukta olduğu belirtilen analizde, bunun gerekçesinin güvenlik politikaları, OHAL uygulamaları ve saldırılar olduğu kaydedildi.
‘Evet’in başarısında MHP’nin katkısı yok’
1 Kasım seçimlerinde AKP’nin güçlü olduğu yerlerde ‘Evet’ oyunun yüksek çıktığı belirtilirken, “Evet’ oyu 1 Kasım’da Ak Parti ve MHP’ye gitmiş toplam oy oranının 10 puan altındadır. Farklı analizlerle sandık sonucuna baktığımızda, MHP’nin ‘Evet’in başarısında büyük bir katkısı olmadığını görüyoruz.” ifadeleri kullanıldı.
‘HDP’ye geçen oylar tekrar AKP’ye döndü’
Daha önce HDP ağırlığının gözüktüğü ilçelerde ‘Hayır’ oyunın HDP oyundan az gözüktüğünü kaydeden KONDA analistleri, AKP’den HDP’ye geçen oyların tekrar AKP’ye dönmüş olabileceği yorumunu yaptı: “Ancak, diğer yandan, özellikle kayyum atanan HDP belediyelerinin olduğu ilçelerde, katılımın düşük, geçersiz oylarında ortalamaya göre hayli yüksek olmasından dolayı, bu durumun tercih değişiminden öte nüfus dinamikleriyle ilgili bir değişime de işaret ediyor olabilir.”
‘Üçlü bir yapı ortaya çıktı’
Analizde Türkiye genelinde üçlü bir yapının ortaya çıktığı görüşüne yer verildi: “Trakya’dan başlayıp Hatay’a kadar gelen Batı ve Akdeniz kıyıları, bir diğer köşede Kürtlerin ağırlıkta olduğu Doğu ve Güneydoğu bölgeleri ve İç Anadolu, Orta Anadolu ve Karadeniz bölgelerini kapsayan bölge.”
MHP’lilerin ‘Evet’ oyuna katkısının yüzde 5 düzeyinde olduğu ifade edilen analizde, “Hayır’ oyu verenler ağırlıklı olarak CHP seçmeni gibi gözüküyor olsa da, MHP’liler’in en az yüzde 60’ı HDP’lilerin ise yüzde 93’ü ‘Hayır’ oyu kullanmış gözüküyor” denildi.
‘Evet’ bloğu kesin, ‘Hayır’ bloğu esnek’
‘Evet’ oyunun ilk artış gösterdiği noktanın darbe girişimi olduğu ve son üç ayda bu oranın arttığı ifade edilen KONDA analizinde “Hayır’ oyu kullanacağını söyleyenlerin dörtte biri kararsız ve oy kullanmam diyen seçmenlerden oluşuyor gözüküyor. Dolayısıyla, ‘Evet’ bloğu olarak tarif edeceğimiz küme daha tanımlı, ‘Hayır’ bloğu ise farklı siyasi tercihleri bir arada barındırdığından daha esnek bir yapıya sahip gözüküyor” ifadeleri kullanıldı.
‘Hayır’ kentlerde, ‘Evet’ kırda baskın’
Analizde ‘Hayır’ın kentlerde, ‘Evet’in de kırda baskın olduğu kaydedilirken, “Evet’ kırsal alanlarda, ‘Hayır’ metropollerde güçlü. Şehirlerde yaşayan muhafazakârlarda ‘Hayır’ oyunun ağırlığı görülmemektedir” denildi.
KONDA’ya göre düşük eğitime sahip olanlar, ev kadınları, işçiler, esnaflar ve düşük gelirliler ‘Evet’i tercih ederken, ‘Hayır’da bunun tam tersi geçerli.
‘MHP’de bölünme kaçınılmaz’
Partiler bazında da referandum sonuçlarını yorumlayan KONDA, MHP’nin bir kısım seçmenini AKP’ye kaptırdığını, MHP seçmeninin üçte ikisinin parti kararına karşı çıkarak ‘Hayır’ oyu kullandığını belirterek, “Parti içi muhalefetin son iki yıldır sert ve çetin geçen süreçlere, kurultayların yapılamamasına ve disiplin cezalarına karşın hem tabanda hem de medyada bu denli görüntü olması parti içi tartışmanın ve arayışın artık ertelenemez hale gelmiş olmasını da göstermektedir” dedi.
‘CHP’nin iktidar iddiası hiç kalmayabilir’
CHP seçmeninin ‘Hayır’ oyu verdiğini ancak referandum sürecinde ve sonrasında CHP yönetiminin karar ve tutumlarını eleştirdiği belirtilen KONDA analizinde, “Dolayısıyla CHP hem ‘Hayır’ oyu vermiş olan ve daha kolayca hitap edebileceği yüzde 48,6 için, hem de ‘Evet’ oyu vermiş olan ve hitap etmek için yenilikçi politikalara ihtiyaç duyacağı yüzde 51,4 için yeni bir siyaset, iddia ve kadrolar oluşturamaz ise 2019 seçimlerinden itibaren muhalefet etmek dışında, iktidar iddiası artık hiç kalmayacak bir aktöre dönüşme riskiyle karşı karşıyadır” yorumuna yer verildi.
‘HDP’nin Türkiyelileşme projesi dağıldı’
Güvenlik politikalarının, OHAL’in, saldırıların, belediyelere kayyım atanmasının, HDP’li vekillerin tutuklanmasının, bölgedeki gerilimlerin HDP’yi doğrudan etkilediği ifade edilen KONDA analizinde, “HDP’nin kendi marifetiyle, kapasitesiyle yapabilecekleri kısıtlı olsa da sonuçta 2013’te başlayan ve 7 Haziran’da bu dönemdeki kendi potansiyeli içinde zirve yapan Türkiyelileşme projesi dağılmış görünmektedir” denildi.